از سخنرانی آماده تا فرار در سکوت؛ گزارشی از واپسین ساعات حاکمیت اسد

هنگامی‌که اسد به‌قصد فرار به مسکو سوار یک هواپیما در پایگاه نظامی روسیه می‌شد، کم‌تر کسی در دمشق خبر داشت که حاکمیت نیم‌قرنی خاندان اسد با این پرواز بر خواهد افتاد. اسد حتا به نزدیک‌ترین کسانش نگفته بود که قصد ترک سوریه را دارد. اگرچه پایان حکم‌رانی نیم‌قرنی خاندان اسد بر سوریه نگرانی‌های بسیاری را در مورد آینده‌ی این کشور پدید آورده‌است، ولی آنچه مشخص است «خشنودی» جمع قابل توجهی از سوری‌ها از پایان یافتن حاکمیت اسد است. در واپسین ساعت‌های حاکمیت اسد چه گذشت؟

بربنیاد گزارش خبرگزاری فرانسه، یک شب پیش از سقوط دمشق، اسد از مشاور نزدیک خود خواسته بود یک سخنرانی در مورد پیشروی‌های شبه‌نظامیان مخالف آماده کند و اسد طی آن مردم سوریه را مورد خطاب قرار بدهد.

در این زمان هیچ‌کس فکر نمی‌کرد که اسد فردا بدون گفتن به نزدیک‌ترین متحدان خود – حتا برادرش ماهر اسد که مشغول دفاع از حاکمیت او در دمشق بود – در حمایم و از طریق پایگاه نظامی روسیه کشورش را ترک خواهد کرد.

هنگامی‌که شورش‌های شبه‌نظامیان به رهبری هیات تحریر الشام در اواخر نوامبر برعلیه دولت اسد آغاز شد، او در مسکو بود؛ جایی‌که همسرش اسما درحال تداوی است. اسما اسد به‌سرطان خون مبتلا است.

در سی‌ام نوامبر و وقتی‌که بشار اسد دوباره به دمشق برگشت، حلب، دومین شهر بزرگ سوریه دگر در اختیار نیروهای حکومت او نبود و شورشیان در یک حمله‌ی غافل‌گیرکننده کنترل این شهر استراتژیک و مهم را به‌دست گرفته بودند.

در یک هفته‌ی آینده و با سرعتی حیرت‌زا شبه‌نظامیان حماه و حمص را نیز تصاحب کردند و نگرانی مقام‌های دولت اسد و متحدان منطقه‌ای او را برانگیختند. سفرهای عراقچی به سوریه و ترکیه را می‌توان دال بر همین نگرانی ایران دانست.

یک مقام ارشد دولت اسد به خبرگزاری فرانسه گفته‌است که یک روز پیش از سقوط دمشق، همه می‌دانستیم که اسد در کاخ ریاست‌جمهوری سوریه است؛ ولی نه توضیحی در مورد وضعیت داده می‌شد و نه هم برنامه‌ای برای مقاومت در برابر نیروهای شبه‌نظامی. به‌گفته‌ی او همه گیج شده‌ بودند.

به‌گفته‌ی این مقام اسد برای اطمینان دادن به رهبران نظامی و اطلاعاتی خود نشستی را در همان هفته برگزار کرده بود، ولی خود او در آن نشست حاضر نشده بود که بیشتر از پیش مقام‌ها را به سرنوشت دولت او مشکوک کرده بود.
این مقام ارشد می‌گوید که قبل از سقوط حماه با مقام‌های نظامی شهر گفت‌وگو کرده و از آنان شنیده بود که «یک موش» هم نخواهد توانست وارد شهر شود؛ ولی چند ساعت بعد سربازان دستور گرفتند که بدون درگیری به جنوب عقب‌نشینی کنند.

صبح روز شنبه قرار شد که اسد یک سخنرانی در مورد وضعیت داشته باشد؛‌ این مقام می‌گوید که همه‌چیز آماده شد و همه منتظر بودند که بشنوند «رئیس‌جمهوری‌ شان» در مورد اوضاع چه خواهد گفت و برنامه‌ی رویارویی با این شرایط چیست.

اسد هم‌چنین به مشاور نزدیک خود گفته بود که این سخنرانی را پس از آماده کردن به کمیته‌ی سیاسی بدهد که فردای روز بعد (یک‌شنبه)‌ نشست داشت.

بثنیه شعبان،‌ این مشاور ارشد اسد ساعت ده شب شنبه با او تماس گرفته بود اما از سوی اسد پاسخی دریافت نکرده بود.

رئیس مطبوعات دفتر اسد همان شام به مقام‌ها گفته بود که اسد به زودی بیانیه‌ای در مورد وضعیت می‌دهد؛ ولی پس از این او نیز دگر به تماس‌ها پاسخ نداد، همان‌طور که وزیر داخله از دست‌رس خارج شد.

این مقام به خبرگزاری فرانسه گفته‌است که نیمه‌های شب شنبه اسد یک تصویربردار را به کاخ خود خواسته بود و این همه را از حضور او مطمئن کرده بود.

ولی پیش از صبح بود که یک مقام اطلاعاتی سوریه در تماسی با منبع خبرگزاری فرانسه گفت که همه‌ی مقام‌های دولتی خانه‌های شان را ترک کرده‌اند.

این مقام می‌گوید که یک‌باره متوجه شده بود که یکی از دو نفری‌ست که در قصر باقی مانده‌است و در همان نیمه‌شب قصر ریاست‌جمهوری را ترک کرده بود؛‌ در چهارراه امیه هزاران سرباز را درحال فرار دیده بود و متوجه شده بود که دمشق سقوط کرده‌است.

روز بعد شبه‌نظامیان وارد دمشق شده و اعلام کردند که اسد فرار کرده‌است و حاکمیت نیم‌قرنی خاندان او بر سوریه به‌پایان رسیده‌است.