دانلد ترمپ، رییسجمهوری ایالات متحده، با صدور فرمانی تازه، ورود شهروندان افغانستان و ۱۱ کشور دیگر به امریکا را به حالت تعلیق درآورد. این فرمان که عنوان آن «محدودسازی ورود اتباع خارجی برای محافظت از ایالات متحده در برابر هراسافگنان» است، دیروز (چهارشنبه، ۱۴ جوزا) امضا شد و از ساعت ۱۲:۰۱ بامداد نهم جون (۱۹ جوزا) اجرایی میشود.
در بخش مربوط به افغانستان، دلایل ممنوعیت اینگونه بیان شده است: «افغانستان توسط گروهی اداره میشود که در اسناد رسمی امریکا به عنوان سازمان هراسافگن جهانی شناخته شدهاست، در کنار آن، نبود نهاد معتبر یا همکار برای صدور پاسپورت و اسناد ملکی، و نبود ظرفیت لازم برای بررسی امنیتی و غربالگری مهاجران از دلایل دیگر این محدودیت اند.»
همچنین در این فرمان به گزارش رسمی وزارت امنیت داخلی امریکا دربارهی «ماندن بیش از موعد ویزا» اشاره شدهاست. بر اساس این گزارش که مربوط به سال مالی ۲۰۲۳ است، نرخ تخطی از ویزا در میان شهروندان افغانستان که با ویزای سیاحتی یا بازرگانی وارد امریکا شدهاند، ۹.۷۰ درصد و در میان دارندگان ویزای دانشجویی، آموزش حرفهای، و تبادلهی فرهنگی یا علمی حدود ۲۹.۳۰ درصد بوده است؛ که از دید دولت امریکا نگرانکننده تلقی شدهاست.
با این حال، فرمان شامل استثناهایی در مورد کشورهای محدود شده، به شمول افغانستان است. در میان فهرست استثناها، ورود دارندگان ویزای خاص مهاجرت (اسآیوی)، همچنان مجاز اعلام شدهاست. این ویزا مخصوص کسانی است که در گذشته با دولت ایالات متحده همکاری کردهاند، بهویژه مترجمان، کارمندان محلی و کسانی که جانشان در خطر بوده است.
همچنین، کسانی که دارای ویزاهای مهاجرتی خانوادگی از طریق اعضای درجهیک هستند – مانند همسر، فرزندان زیر سن قانونی یا والدین – در صورتی که بتوانند مدارک معتبر و کافی برای اثبات رابطه ارائه دهند، از این محدودیت معاف هستند. بهویژه، در فرمان آمده که مدارک باید «معتبر و قانعکننده» باشند، از جمله اسناد هویتی یا آزمایش دیانای در صورت نیاز.
افزون بر آن، ورزشکاران، مربیان، و اعضای تیمهای پشتیبانی، که برای شرکت در مسابقات مهم بینالمللی مانند جام جهانی یا المپیک به ایالات متحده سفر میکنند، نیز در فهرست استثناها قرار دارند. شرط این است که این رویدادها توسط وزارت خارجهی ایالات متحده بهعنوان «رویداد معتبر بینالمللی» شناسایی شده باشند و ویزای مربوطه داشته باشند.
به اضافه، آن دسته از شهروندان افغانستان که پیش از تاریخ اجراییشدن این فرمان ویزای معتبر دارند و در داخل ایالات متحده نیستند، همچنان اجازهی ورود دارند. این فرمان بهصراحت تاکید میکند که هیچ ویزایی که پیش از ۹ جون صادر شده باشد، به موجب این سند لغو نمیشود.
در فهرست کلی استثناها، گروههای دیگری نیز نام برده شدهاند که در صورت داشتن ویزاهای خاص دیپلوماتیک یا رسمی، یا شهروندان دوتابعیته که با پاسپورت کشوری غیر از افغانستان سفر میکنند، مشمول این محدودیت نمیشوند.
در بخشی دیگر از فرمان تصریح شده که کسانی که قبلاً در ایالات متحده پناهندگی گرفتهاند، یا بهعنوان پناهنده از طریق روند رسمی وارد این کشور شدهاند، از محدودیت معافاند.
با این حال اما، دربارهی کسانی که هنوز در بیرون از امریکا در مرحلهی درخواست پناهندگی یا در انتظار بررسی پرونده از طریق برنامهی پذیرش پناهندگان ایالات متحده (USRAP) هستند، اشارهای مستقیم نشدهاست و با توجه به ممنوعیت عمومی ورود اتباع افغانستان، بهنظر میرسد اجرای عملی این برنامه برای شهروندان افغانستان، مگر در موارد استثنایی، با مانع مواجه خواهد شد.
با این وجود، شان ون دایور، رییس سازمان افغانایوک، تاکید میکند که فرمان جدید ترمپ هیچ اثری بر درخواستکنندگان پناهندگی از طریق برنامههای (پی۱ و پی۲) در چارچوب (USRAP) ندارد. او با صراحت اعلام کرده که روند این نوع پروندهها پیشتر و بهطور کامل تحت فرمان اجرایی ۱۴۱۶۳ متوقف شده بود، و فرمان تازه فقط بر ورود برخی اتباع خارجی اثر میگذارد، نه بر روند پناهندگی. به گفتهی او، تعلیق برنامه (USRAP) مربوط به اقدام جداگانه و قبلی دولت است و با فرمان اخیر ارتباطی ندارد.
در این فرمان ترمپ همچنین، استثناهایی به صورت «تصمیم موردی» در اختیار دادستان کل یا وزیر خارجهی ایالات متحده قرار گرفته است. اگر تشخیص داده شود که سفر فرد به نفع منافع ملی امریکا است – مثلاً در زمینه همکاری امنیتی، قضایی یا دیپلوماتیک – امکان صدور استثنا وجود دارد.
کاخ سفید همچنین اعلام کرده که این محدودیتها میتواند هر شش ماه بازبینی شود، و در صورت همکاری کشورهای مشمول در زمینه تبادل اطلاعات امنیتی، احتمال کاهش یا لغو محدودیتها وجود دارد. با این حال، با توجه به وضعیت جاری افغانستان و حاکمیت طالبان، چشمانداز تغییر در این تصمیم بهنظر بسیار محدود است.
این تصمیم با انتقادهایی نیز مواجه شدهاست. شان ون دایور، گفتهاست که اگرچه این فرمان با اشاره به «ایدئولوژی خصمانه» و «ناتوانی در بررسی امنیتی» توجیه شده، اما در واقع سندی است که ماهها پیش آماده شده بود و تنها پس از یک رویداد غمانگیز منتشر شد تا واکنشی جلوه کند، نه یک اقدام واقعی برای تامین امنیت.
او تاکید دارد که فرمان تازه راه را به روی اعضای خانواده بسیاری از شهروندان افغانستانتبار مقیم امریکا میبندد و روند پیوستن خانوادهها را دشوارتر میسازد. به گفتهی ون دایور، استثناهای تعریفشده نیز در خلأ عمل نمیکنند، زیرا برنامههای حمایتی مانند «کییر» و «استقبال پایدار» همچنان در حال تعطیلیاند، بیش از ۱۲ هزار پروندهی پیوستن خانوادهها در انتظار بررسی اند و حدود ۱۵۰۰ شهروند افغاسنتان در تاسیسات امریکا در دوحه در بلاتکلیفی کامل قرار دارند.
او همچنین میافزاید که این فرمان ماموریت امریکا در قبال شهروندان افغانستان را پایان نمیدهد، اما بهطور قطع آن را سختتر و پرهزینهتر میسازد. ون دایور از کانگرس، کهنهسربازان و مردم امریکا خواسته که در برابر این سیاستها سکوت نکنند، چرا که به گفتهی او «خانوادهها نظارهگرند، متحدان چشمانتظارند و امریکا موظف است حقیقت را به آنان بگوید.»
