فشار سیاسی و تاثیر آن بر طالبان

مولوی عبدالکبیر، معاون رئیس‌الوزاری طالبان، در نشستی در ولایت/استان خوست گفته‌است که فشارهای قدرت‌های غربی و منطقه بر روی طالبان برای ایجاد تغییر در کنش‌های این گروه، بی‌تاثیر مانده‌اند. او هم‌چنین رسمِ اعظم طالب بودن که همانا تاکید بر سرکوب هرصدای مخالفی باشد را به‌جا آورد و ادعا کرد که بازگشت طالبان به‌قدرت «آرزوی مردم افغانستان» بوده‌است. چه موافق طالبان باشیم و چه مخالف آن، باید بپذیریم که «فشارها» و آنچه تحریم‌های غرب بر افغانستان خوانده می‌شوند، تاثیر چندانی نداشته‌اند و طالبان کماکان همان‌‌هایی هستند که مردم را بر روی چمنِ غازی تیرباران می‌کردند. نکته این است که اگر تعامل دیپلماتیک و فشارهای سیاسی، راهِ‌حل افغانستان نباشد، پس چه چیزی راهِ‌حل هست؟ جنگ نظامی؟ که در پاسخ به این پرسش باید گفت که راه‌‌ِحل بسیاری از بحران‌های افغانستان «تغییر اجتماعی» است، زیرا حتا اگر گروه نظامی دگری هم طالبان را سرنگون کند، تضمین وجود ندارد که آنان «بهتر» خواهند بود و یا چیز مهمی در سطح اجتماعی تغییر خواهد کرد‌، اما اگر ارزش‌های جامعه زیروزبر شوند و «جامعه» تغییر کرده‌باشد، حتا رهبری طالبان نیز نمی‌تواند «خودکامگی محض»‌ و تمامیت‌خواهی‌ای بی‌پاسخ باشد.

این آرزو که تحریم‌ها و فشارهای سیاسی قرار است که طالبان را تغییر دهد و یا سرنگون کند، در بهترین حالت نشان‌دهنده‌ی یاس و ناامیدی حاکم بر جامعه‌ی افغانستان – چه در داخل و چه در خارج – است؛ امکان ندارد که تحریم یا فشار دیپلماتیک بتواند کم‌ترین تغییری در ماهیت و ریشه‌های گروه طالبان به‌وجود آورد. حتا جنگ نظامی هم نمی‌تواند ریشه‌ی آفتی را که افراط‌گرایی به‌سر این جامعه آورده‌است از جا برکند، هم‌اینک هزاران تن در افغانستان به‌سمتِ ایدئولوژی طالبانی و باورمندی به افراط‌گرایی اسلامی گرویده‌اند، در قسمت‌هایی از افغانستان مردمِ مُلکی هم با طالبان «هم‌سویی» دارند، این تاثیر را باروت از بین نخواهد بُرد، جدای این‌که باروت این «کینه‌ها» را صرفاً تشدید می‌کند.

پاسخ شایسته‌ی این بحران همان تغییر رادیکال اجتماعی است، البته این‌را نباید با «آموزش اجتماعی» و این سخن که «بیایید به همه درس بدهیم» اشتباه گرفت؛ نکته این است که روی سخن را باید تغییر داد، تمرکز بر روی حاکمیت وحشیانه‌ی طالبان کافی نیست، ما باید به‌جامعه‌ای که به حاکمیت طالبان انجامیده‌است نیز تمرکز کنیم، باید به‌مفهومِ مبارزه‌ی اجتماعی مدنی در افغانستان توجه کرد؛ مبارزه‌ای که نمی‌گوید به‌هرقیمتی از خشونت جلوگیری می‌کنیم، ولی می‌گوید که حتا اگر در جامعه‌ای خشونت نیز اعمال می‌شود باید اندیشیده و «معنادار» باشد.