پس از یک‌هزار و 405 روز از ممنوعیت آموزش دختران در صنوف بالاتر از ششم، اکنون مدرسه‌های دینی گواه پذیرش تعداد روزافزون دانش‌آموزان دختر می‌باشند. این روند از سوی طالبان نیز تقویت می‌شود، زیرا از این طریق می‌تواند به جهان بگوید که عدم دسترسی زنان و دختران به آموزش مدرن به معنی محرومیت کلی آن‌ها از آموزش نیست.
ناهیده، دختر 13 ساله‌ای که هر روز پس از مکتب، شش ساعت در یک قبرستان مصروف فروش آب به عزاداران است، رویای داکتر شدن در سر دارد، اما می‌داند که تحقق این رویا، به‌ویژه در شرایط کنونی با چالش اساسی روبه‌رو است.
او با نگاهی از زیر روسری سیاهش، به خبرنگار اسوشیتدپرس گفت: «ترجیح می‌دهم به مکتب بروم، اما نمی‌توانم. بنابر این می‌خواهم شامل مدرسه شوم.» او اکنون صنف ششم است و سال دیگر اجازه‌ی رفتن به مکتب را ندارد.
افغانستان تنها کشور در جهان است که دختران آن از رفتن به مکتب و دانشگاه محروم‌اند؛ در حالی‌که حاکمان کنونی این کشور، دعوای پیروی از دینی را دارند که نخستین فرمانش درباره‌ی فراگیری علم بود.
اکنون طالبان با تفسیر خاص خود از شریعت اسلامی، از پوشش گرفته تا گشت‌وگذار زنان را تحت کنترول درآورده است. تحلیل‌گران معتقدند که طالبان برای نهادینه‌سازی باورهای خود در میان جامعه‌ی افغانستان، به‌ویژه در میان خود زنان، نیاز به گسترش و تقویت مدرسه‌ها دارد. این‌گونه، طالبان می‌تواند هر شهروند و هر زن را تبدیل به ماموری کند که حتی در افغانستان پس از این گروه نیز، از سیاست‌های طالبان پیروی کند.
زاهدالرحمن صاحبی، رییس مرکز آموزشی علوم اسلامی «تسنیم نصرت» در کابل، به اسوشیتدپرس گفت: «از آن‌جایی که مکاتب به‌روی دختران بسته شده‌اند، آن‌ها این را به‌عنوان یک فرصت می‌بینند. بنابراین برای یادگیری و مطالعه‌ی علوم دینی به این‌جا می‌آیند.» این مرکز آموزشی حدود 400 دانش‌آموز دارد که سن‌شان از 3 تا 60 سال متغیر است. 90 درصد آن‌ها، زنان و دختران هستند. در مدارس این‌چنینی، دختران کتاب‌های مانند قاعده، قرآن‌کریم، تاریخ اسلام، احادیث نبوی، فقه اسلامی و زبان عربی را می‌آموزند.
به گفته‌ی او پس از بسته‌شدن مکاتب، «علاقه‌مندی» دختران به مدرسه‌های دینی افزایش یافته است.
با به قدرت رسیدن طالبان، نقش عالمان دینی، به‌ویژه آنانی که مسئول مدرسه‌ها هستند، در جامعه افزایش یافته است. به گفته‌ی منابع، این عالمان اقدام به ازدواج دوم، سوم و حتی چهارم می‌کنند، زیرا – برخلاف مقتدیان خود – دارای استطاعت مالی کافی هستند و خود را نیز واجد شرایط رعایت «عدالت» – همان‌طور که در قرآن‌کریم تعریف شده – برای این ازدواج‌ها می‌دانند.
در سپتامبر 2024، کرامت‌الله آخندزاده، معاون تعلیمات اسلامی وزارت معارف طالبان گفت که تنها در یک سال گذشته، دست‌کم یک میلیون تن در این مدرسه‌ها ثبت‌نام کرده‌اند. به گفته‌ی او، مجموعاً بیش از سه میلیون تن در مدرسه‌های دینی مصروف آموزش هستند. مشخص نیست در سراسر کشور دقیقاً چه تعداد دختر در این مدرسه‌ها ثبت‌نام کرده‌اند.
اکثر دختران تشویق می‌شوند تا «حجاب کامل» که حتی چشمان نیز در آن توسط عینک سیاه یا هم پرده‌ی سیاه پوشانده می‌شوند، را بر تن کنند.
فایزه، زن 25 ساله‌ای که پنج ماه پیش در مرکز آموزشی علوم اسلامی «تسنیم نصرت» ثبت‌نام کرده بود، گفت: «برای زنان و دختران بسیار خوب است که در مدرسه‌های دینی درس بخوانند، زیرا قرآن کلام خداوند است و ما هم مسلمانیم. بنابر این وظیفه‌ی ماست که بدانیم در کتابی که خداوند برای ما نازل کرده، چه آمده است.»
او گفت که اگر ثابت کند که دانش‌آموز مومن و «خوبی» است، شاید روزی اجازه‌ی تحصیل در رشته‌های طبی را بیابد؛ آن‌هم اگر طالبان دروازه‌ی دانشگاه‌ها و انستیتوت‌های طبی را بگشاید.
کاترین راسل، مدیر اجرایی یونسیف، همزان با آغاز سال تعلیمی جدید در افغانستان در ماه حمل، گفت: «اگر این ممنوعیت تا سال 2030 ادامه یابد، بیش از چهار میلیون دختر از حق تحصیل فراتر از دوره‌ی ابتداییه محروم خواهند شد.» به گفته‌ی او، این ممنوعیت پیامدهای «فاجعه‌باری» بر افغانستان می‌گذارد.
مختار، ملایی که 14 سال است به این شغل روی‌آورده، گفت: «به نظر من باید مدرسه‌های بیشتری برای زنان ایجاد شود. وقتی زنان از احکام دینی آگاه باشند، بهتر می‌توانند حقوق شوهر، خانواده‌ی همسر و دیگر اعضای خانواده را درک کنند.»
