دانشمندان راز «پای بورتِله» در انسان‌تباران باستانی را حل کردند

دانشمندان معمای فسیل‌های ۳.۴ میلیون‌سالۀ موسوم به «پای بورتله» را که در سال ۲۰۰۹ در اتیوپی کشف شده بود حل کرده‌اند. پژوهش تازه نشان می‌دهد این استخوان‌ها متعلق به گونهٔ ناشناختۀ Australopithecus deyiremeda بوده‌اند؛ انسانی‌تبار که در همان زمان و در همان منطقه، در کنار گونهٔ نزدیکِ دیگر یعنی Australopithecus afarensis زندگی می‌کرده است.

بر پایۀ کشف تازهٔ ۲۵ دندان و استخوان فک یک کودک چهارونیم‌ساله در نزدیکی محل کشف، مشخص شده که این هشت استخوان پا به Australopithecus deyiremeda تعلق دارد؛ گونه‌ای با ویژگی‌های آمیخته از انسان‌مانند و میمون‌مانند که تنها یک دهه پیش شناسایی شد.

«پای بورتله» — نام‌گذاری‌شده بر اساس محل کشف آن در منطقۀ عفار در شمال‌شرقی اتیوپی — نشان می‌دهد این گونه دوپا راه می‌رفته، اما شست پای آن همچنان قابلیت چنگ‌زدن داشته است؛ قابلیتی مناسب برای بالا‌رفتن از درخت‌ها. این یعنی اگرچه روی دو پا حرکت می‌کرده، نحوۀ راه‌رفتنش متفاوت از انسان‌های امروزی بوده است.

این فسیل‌ها نشان می‌دهد دو انسان‌تبار نزدیک‌به‌هم در یک زمان و مکان زندگی می‌کرده‌اند: Australopithecus afarensis — گونه‌ای که شامل فسیل مشهور «لوسی» است — و Australopithecus deyiremeda. این همزیستی پرسش‌هایی دربارۀ رقابت، منابع غذایی و تقسیم زیستگاه میان این دو گونه مطرح می‌کند.

یافته‌های تازه درک عمیق‌تری از دوره‌ای مبهم در تکامل انسان به‌دست می‌دهد؛ دوره‌ای بسیار پیش از ظهور Homo sapiens در حدود ۳۰۰ هزار سال پیش.
یوهانس هایله‌سلاسی، دیرین‌انسان‌شناس و نویسندهٔ اصلی پژوهش، می‌گوید: «این یافته‌ها روشن‌ترین مدرک است که نشان می‌دهد گونهٔ لوسی تنها انسان‌تبار آن دوران نبوده و مسیر تکامل ما خطی نبوده است.»

بررسی‌ها نشان می‌دهد این دو گونه هم‌زمان، اما با شیوه‌های متفاوت راه می‌رفته‌اند و رژیم‌های غذایی گوناگونی داشته‌اند.
نائومی لوین، زمین‌شناس دانشگاه میشیگان و همکار این پژوهش، می‌گوید: «درک شباهت‌ها و تفاوت‌های میان این دو انسان‌تبار برای فهم محیط زیست آن‌ها و این‌که چگونه این تفاوت‌ها مسیر تکامل‌شان را شکل داده، کلیدی است.»

شست پای Australopithecus afarensis شبیه انسان امروزی و غیرقابل چنگ‌زدن بود، اما شست پای Australopithecus deyiremeda حالت ابتدایی‌تر و مناسب درخت‌نوردی داشت. این گونه احتمالاً هنگام راه‌رفتن روی زمین وزن خود را به‌جای شست پا، با انگشت دوم به جلو می‌رانده است. به گفتۀ هایله‌سلاسی، این نوع راه‌رفتن «کمتر کارآمد» اما برای فرار از شکارچیانی چون گربه‌سانان دندان‌خنجری و کفتارها «مناسب‌تر» بوده است.

بررسی شیمیایی مینای دندانِ هشت دندانِ Australopithecus deyiremeda نشان می‌دهد این گونه تنها از گیاهان درختان و بوته‌ها تغذیه می‌کرده است؛ در حالی که گونهٔ لوسی رژیم گسترده‌تری شامل علف‌ها، برگ‌ها، میوه‌ها و آجیل داشته است.

لوین می‌گوید: «در آن زمان، چندین نوع شیوهٔ انسان‌بودن وجود داشته و هر کدام مزیت خود را داشته‌اند. اکنون می‌توانیم بین شکل‌های مختلف راه‌رفتن و رژیم‌های غذایی متفاوت ارتباط برقرار کنیم.»

او اضافه می‌کند که شاید نوع گسترده‌تر تغذیه به گونهٔ لوسی برتری داده باشد — یا برعکس، شاید Australopithecus deyiremeda فشار ایجاد کرده و گونهٔ لوسی را وادار کرده باشد رژیم غذایی خود را متنوع‌تر کند. اکنون که می‌دانیم این دو گونه چه تفاوت‌هایی داشته‌اند، یک گام دیگر به حل پازل همزیستی آن‌ها نزدیک شده‌ایم.