منصور احمد خان، سفیر پیشین پاکستان در افغانستان، در گفتوگویی تازه جزئیات مهم روزهای سرنوشتساز پس از سقوط دولت پیشین افغانستان را فاش کرد. او گفت که پیش از سفر فیض حمید، رییس پیشین سازمان اطلاعات ارتش پاکستان (آیاسآی)، رییس سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) نیز بهطور محرمانه به کابل سفر کرده بود.
خان گفت: «تا آن زمان پنجشیر سقوط نکرده بود، من همانجا حضور داشتم و دستگاههای استخباراتی کشورهای دیگر نیز دخیل بودند. این پیش از سفر جناب فیض بود. قبل از آن، مدیر سیا نیز آنجا سفر کرده بود، اما خیلی بیسروصدا.»
او توضیح داد که سفر فیض حمید نیز قرار بود محرمانه بماند، اما این برنامه برهم خورد. خان روایت کرد: «وقتی من همراه او به هوتل [سرینا] رسیدم، ناگهان با دیدن تعداد زیادی خبرنگار در آنجا شگفتزده شدم.» به گفتهی او، حضور گسترده رسانهها در لابی هوتل باعث شد این سفر جنجالی و خبرساز شود.
منصور احمد خان یادآوری کرد که طبق رسم، به آنها قهوه تعارف شد و لحظهی ماندگار «طوفان قهوه» به ثبت رسید. او گفت، فیض حمید در آن لحظه با جملهی «همهچیز درست خواهد شد، همهچیز خوب میشود» تلاش کرد فضا را آرام کند؛ عبارتی که بعدها به تعبیر رسانهای و تاریخی این رویداد تبدیل شد.
سفیر پیشین پاکستان افزود هرچند در آن مقطع دستگاههای استخباراتی کشورهای مختلف فعال بودند و تلاش داشتند آیندهی افغانستان را تحت نظر بگیرند، اما تمرکز اصلی بر نقش پاکستان قرار گرفت. او گفت: «کشور ما متهم میشد که در امور افغانستان دخالت کرده و از طالبان حمایت میکند.»
خان همچنین فضای کلی آن روزها را چنین توصیف کرد: «نیروهای بینالمللی در ۳۱ اگست افغانستان را ترک کرده بودند، جامعهی جهانی با دقت چشمانتظار اعلام شکل حکومت طالبان بود، داعش در حال گسترش نفوذ خود بود، نقش تحریک طالبان پاکستان (تیتیپی) مطرح میشد و هنوز مقاومت در پنجشیر ادامه داشت. نگرانیها در پاکستان نیز بالا گرفته بود که مبادا افغانستان به سمت بیثباتی یا جنگ داخلی تازه پیش برود.»
به گفتهی او، همزمان جامعهی بینالمللی برای جلوگیری از بحران انسانی تلاش میکرد و کمکهای بشردوستانه در جریان بود، اما طالبان به جای تشکیل یک حکومت فراگیر، یک رژیم «انحصاری» ایجاد کرد. او گفت که این امر، برخلاف انتظار اولیه از این گروه برای حرکت به سمت سیاستهای آشتیجویانه و احترام به حقوق بشر، بهویژه در موضوع آموزش دختران، رقم خورد.
خان یادآور شد که فرار ناگهانی اشرف غنی در ۱۵ اگست تمامی برنامهریزیها را برهم زد. قرار بود او کشور را ترک نکند و با طالبان برای آیندهی سیاسی افغانستان مذاکره کند، اما با خروج غیرمنتظرهاش، کابل بدون دولت ماند و طالبان بهسرعت وارد شهر شد. او گفت که در همان روزها در اسلامآباد نشستی با رهبران افغانستان، بهویژه رهبران غیرپشتون، جریان داشت که با سقوط کابل بینتیجه ماند.
خان که روز بعد از طریق جاده و در سفری ۱۰ تا ۱۲ ساعته از اسلامآباد به کابل رفت، میگوید: «در آن چند روز هیچ حکومتی در افغانستان وجود نداشت؛ طالبان آمده بود، اما هنوز حکومتی تشکیل نشده بود. حضور من در آن شرایط ضروری بود، زیرا تلاشهای تخلیه و کمکهای بشردوستانه در جریان بود.»
او تاکید کرد که هم سفر رییس سیا و هم سفر فیض حمید بخشی از تلاشهای گسترده برای درک تحولات سریع افغانستان و جلوگیری از هرجومرج بیشتر بود، اما با رسانهای شدن سفر رییس آیاسآی، تمرکز افکار عمومی بیش از همه روی نقش پاکستان قرار گرفت.