سازمان بین‌المللی مهاجرت گفت که مهاجران افغانستان بخش «ضروری» از اقتصاد ایران را تشکیل می‌دهند و بازگشت‌شان به کشور، باعث ایجاد خلا نیروی کار شده است.
به گزارش این سازمان، مهاجران افغانستان کارگران ساده نبودند، بلکه با کار در ساختمان‌ها، کارخانه‌ها و گل‌خانه‌ها، کسب‌وکارها را زنده نگه می‌داشتند.
این سازمان در گزارش امروز خود گفته است: «خانواده‌هایی که روزی در ایران تا حدی ثبات داشتند، اکنون [پس از بازگشت به افغانستان] با بیکاری، بی‌سرپناهی و فقدان حمایت مواجه‌اند.»
سازمان بین‌المللی مهاجرت در این گزارش خود داستان‌هایی از افراد بازگشته از ایران را همگانی کرده است.
مریم، زنی بیوه با دو فرزند که شش سال در ایران زندگی کرده بود، گفت: «اکنون هیچ چیزی ندارم؛ نه شغل، نه خانه و نه کسی که به او رجوع کنم.» او هرچند دچار مشکلات کلیوی است، اما آن چه بیشتر رنجش می‌دهد، دیدن پسر 15 ساله‌اش است که به جای رفتن به مکتب، در جاده‌ها به دنبال کار می‌گردد. او آرزوی به مکتب رفتن را نزد خودش نگه می‌دارد تا مادرش نگران نشود.
زینب، زن دیگری که زمانی در گل‌خانه‌های ایران کار می‌کرد. او که نتوانست فرزندانش را در مکاتب ایرانی نام‌نویسی کند، گفت: «از این همه جابه‌جایی خسته شده‌ام. تنها چیزی که می‌خواهیم، مکانی برای زندگی و کار است تا فرزندان‌مان بتوانند آینده‌ای داشته باشند.»
فریدون، مردی است که افغانستان را به دلیل پیدانکردن شغل، علی‌رغم داشتن مدرک تحصیلی ترک کرد. او در یک کارخانه‌ی کارتن‌سازی در ایران کار می‌کرد. فریدون گفت: «اگر بتوانم این‌جا [افغانستان] شغلی پیدا کنم، دیگر هرگز به فکر رفتن نخواهم بود.»
برخی از بازگشته‌ها اما تنها کاشانه‌ی خود را نه، بلکه صحت و تندرستی خود را نیز از دست داده‌اند.
منظور شاه، فردی که پدر هشت فرزند است، در یک آسیاب در ایران کار می‌کرد تا این که از طبقه‌ی سوم سقوط کرد و به شدت آسیب دید. او گفت: «تنها چیزی که می‌خواهم، خوراک و خانه‌ای برای فرزندانم است. می‌توانم آن‌ها را سیر کنم، اما بدون خانه، احساس می‌کنم روزبه‌روز بیشتر در ناامیدی فرو می‌روم.»
محمد، مردی که 11 سال در ایران زندگی کرد، تا این که یک رویداد کاری، همه‌ی زندگی‌اش را تغییر داد. او گفت: «در حال تعمیر آسانسور در طبقه‌ی ششم بودم که کابل‌ها پاره شدند. بیش از یک سال در کما بودم. فکر می‌کردم همه مرا ترک خواهند کرد، اما همسرم در کنارم ماند و به من امید داد.»
شبنم پس از هشت سال زندگی در ایران، به کشور بازگشته است. او گفت: «وقتی خانواده‌ای این جا ندارید، شرایط سخت‌تر است. شوهرم نمی‌تواند شغلی پیدا کند و من به دلیل محدودیت‌ها بر زنان، اجازه‌ی تحصیل یا کار ندارم. نمی‌دانم آینده‌ی دخترم چگونه خواهد بود.»
آمارهای بانک جهانی نشان می‌دهند که افغانستان در سال 2025، همچنان اقتصاد شکننده‌ای دارد.
به گفته‌ی سازمان بین‌المللی مهاجرت، بازگشت این همه مهاجر، معضل بیکاری را در کشور عمیق‌تر کرده است. انتظار می‌رود تا سال 2030 میلادی، 1.7 میلیون تن دیگر وارد بازار کار «اشباع‌شده‌ی» افغانستان شوند.
سازمان بین‌المللی مهاجرت هشدار داده است که بدون سرمایه‌گذاری در پرورش مهارت‌ها، ایجاد شغل و کارآفرینی، بسیاری ممکن است دوباره مجبور به مهاجرت شوند.
به گزارش این سازمان، از سپتامبر 2023، بیش از 4 میلیون تن از ایران و پاکستان وارد افغانستان شده‌اند.
