امروز سه‌شنبه (۳۰ دلو)، دور پنجم سلسله نشست‌های «روند ویانا» با محوریت افغانستان در شهر ویانا، پایتخت اتریش، با حضور نزدیک به ۹۰ تن از نمایندگان جبهه‌های سیاسی و نظامی مخالف طالبان و برخی دیگر از فعالان سیاسی و حقوق زنان آغاز شد.
این نشست‌ها که از سوی «موسسه‌ی مطالعات روابط بین‌الملل اتریش» دایر می‌شود، زمینه‌ی گردهم‌آیی چهره‌های مخالف طالبان را ظاهراً برای «ایجاد انسجام و یکپارچگی» فراهم می‌سازد.
اولین دور نشست ویانا در ماه سنبله ۱۴۰۱ (سپتامبر ۲۰۲۲) برگزار شد که طی آن، اشتراک‌کنندگان درباره‌ی آغاز روند بدیل سیاسی برای طالبان در افغانستان صحبت داشتند. آنان در اعلامیه‌ی پایانی از جامعه‌ی جهانی و کشورهای منطقه خواستار عدم به‌رسمیت‌شناسی طالبان و وضع تحریم‌ها علیه این گروه شدند. آنان ضمن تاکید بر «گفت‌وگوی مسالمت‌آمیز» برای حل بحران افغانستان، بر «مقاومت علیه طالبان» و ضرورت حمایت منطقه و جهان از این مقاومت تاکید کردند. بازگشایی مکاتب و اعاده‌ی حقوق زنان از دیگر مواردی بودند که اشتراک‌کنندگان این نشست خواستار آن شدند.
طی نشست دوم ویانا که در ثور ۱۴۰۲ (اپریل ۲۰۲۳) برگزار شد، شرکت‌کنندگان ضمن تاکید بر مذاکره و راه‌حل مسالمت‌آمیز سیاسی به‌عنوان گزینه‌ی مطلوب، خواهان تقویت و تداوم «اشکال مختلف مقاومت» علیه طالبان شدند و از جامعه‌ی جهانی خواستار حمایت و پشتیبانی از چنین مقاومت‌هایی گردیدند. در کل، نشست اول و دوم بیشتر بر ایجاد انسجام و هماهنگی برای تشکیل یک چتر واحد سیاسی علیه طالبان متمرکز بود. در نتیجه‌ی نشست دوم، یک گروه کاری نیز برای ایجاد هماهنگی بیشتر تشکیل شد.
در دور سوم نشست ویانا، اشتراک‌کنندگان با تاکید بر اصول «دموکراسی، حقوق بشر و وحدت ملی» به‌عنوان «پایه‌های اساسی یک نظام سیاسی مردم‌سالار» در افغانستان، از ترتیب و ارائه‌ی یک نقشه‌ی راه جهت ایجاد چتر بزرگ سیاسی با امید انسجام و هماهنگی بهتر میان تمامی مخالفان طالبان سخن گفتند. آنان از جامعه‌ی جهانی، سازمان‌ها و شخصیت‌ها خواستند که برای «حمایت از این نقشه‌ی راه»، به این جریان بپیوندند.
در نشست چهارم ویانا، بر لزوم تداوم تلاش‌ها جهت «تشکیل یک دولت مشروع، دموکراتیک و مبتنی بر اراده‌ی شهروندان» در افغانستان تاکید شد و حمایت جامعه‌ی جهانی از مردم افغانستان برای گذار به یک دولت دموکراتیک، اساسی و حیاتی دانسته شد. در نتیجه‌ی این نشست، چهار گروه کاری در حوزه‌های سیاست، اقتصاد، حقوق بشر و روابط بین‌الملل ایجاد شدند.
دور پنجم نشست ویانا امروز، ۱۸ فبروری ۲۰۲۵، در شهر ویانا با حضور چهره‌های مخالف طالبان آغاز شده است. به گفته‌ی علی میثم نظری، مسئول روابط خارجی جبهه‌ی مقاومت، در این دور از نشست، قرار است روی «تطبیق نقشه‌ی راه تصویب‌شده در نشست چهارم» کار شود.
ارزیابی سلسله نشست‌های ویانا
نگاهی به نشست‌های «روند ویانا» نشان می‌دهد که باوجود تاکید مداوم بر «اتحاد» و ایجاد «چتر واحد سیاسی»، مخالفان طالبان همچنان با عدم انسجام و هماهنگی روبه‌رو هستند. گروه‌های مختلف ضد طالبان نه‌تنها در رسیدن به یک «استراتژی مشترک» ناکام بوده‌اند، بلکه مقاومت نظامی آنان نیز «پراکنده و کم‌اثر» باقی مانده است. از سوی دیگر، درخواست‌های مکرر این نشست‌ها از جامعه‌ی جهانی برای تحریم طالبان و حمایت از جریان‌های مخالف، تاکنون اثری ملموس نداشته است
عدم انسجام و هماهنگی میان مخالفان طالبان
چهره‌های مخالف طالبان در تمامی نشست‌ها بر ایجاد «اتحاد و انسجام» برای تشکیل «چتر واحد سیاسی» تاکید داشته‌اند، اما نتیجه نشان می‌دهد که باوجود تمامی تلاش‌ها، این انسجام و هماهنگی، با گذشت قریب به بیش‌از سه سال و نیم از بازگشت طالبان، هنوز به‌گونه‌ای که باید شکل می‌گرفت، شکل نگرفته است.
گذشته از آن، باوجود اینکه در تمامی نشست‌ها بر «مقاومت نظامی علیه طالبان» صحبت شده است، اما در این زمینه نیز نتیجه‌ی ملموسی دیده نمی‌شود. مثال واضح این چندپارچگی، تعدد گروه‌های مسلح ضد طالبان است. در حال حاضر، چندین گروه مسلح ادعای «نبرد مسلحانه» علیه طالبان را دارند، اما هرکدام جدا از یکدیگر و با «توانایی اندک» به مقابله می‌پردازند و باوجود تمامی تشریفات، گردهم‌آیی‌ها و گفت‌وگوها، چهره‌های مخالف طالبان هنوز به یک درک واحد و نقطه‌ی مشترک برای ایجاد یک «چتر واحد سیاسی – نظامی» نرسیده‌اند.
عدم تاثیرگذاری بر جامعه‌ی جهانی و منطقه
در تمامی نشست‌ها و گفت‌وگوهایی که با محوریت افغانستان و با حضور مخالفین طالبان برگزار شده، از سازمان ملل، کشورهای جهان و منطقه خواسته شده‌است که بر طالبان تحریم وضع کنند، از آنان حمایت نکنند و به آنان فضا برای نقش‌آفرینی ندهند. همچنین، درخواست شده‌است که از «مقاومت و جریان‌های مخالف طالبان» حمایت صورت گیرد.
اما هیچ‌کدام از این خواسته‌ها، آن‌طور که مطرح شده، پیش نرفته است. برعکس، در بسیاری موارد، جهان مسیر مخالفی را در پیش گرفته است. یعنی باوجود تمامی تلاش‌ها، سیاستمداران و چهره‌های «عمده‌ی» این جریان‌ها نتوانسته‌اند توجه جامعه‌ی جهانی را جلب کنند.
این دور نشست ویانا هم به‌نظر با خواندن قطع‌نامه‌ای پایان خواهد یافت که بار دیگر همان خواسته‌های قبلی را تکرار کند. اما این پرسش که آیا این روند و روندهای مشابه آن، تاثیری بر آینده‌ی افغانستان میگذارند یا خیر، هنوز پرسشی‌ست که زمان پاسخ آن را روشن خواهد ساخت.
