مقام‌های ارشد امریکایی و روسی روز سه‌شنبه در ریاض، پایتخت عربستان سعودی، برای «گسترده‌ترین» مذاکرات میان دو کشور در دست کم سه‌سال گذشته دیدار کردند.
این مذاکرات در حالی انجام می‌شود که دانلد ترمپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، به دنبال پایان دادن به جنگ اوکراین است و کرملین نیز در تلاش برای بهبود روابط با واشنگتن.
هدف از مذاکرات
پیش از آغاز این نشست، مقام‌های روسی اعلام کردند که در پی «عادی‌سازی» روابط با ایالات متحده هستند و حتی امکان بازگشت شرکت‌های بزرگ نفتی امریکایی به روسیه را مطرح کردند. این دیدار در شرایطی صورت می‌گیرد که اوکراین و اروپا با نگرانی عمیق، این تحولات را دنبال می‌کنند؛ چرا که بیم آن می‌رود ترمپ سعی کند توافقی را به اوکراین تحمیل کند که به نفع روسیه باشد.
این مذاکرات تنها چند روز پس از مکالمه‌ی تلفنی «طولانی» ترمپ با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، انجام شد. ترمپ پس از این تماس اعلام کرد که دو طرف درباره‌ی «مزایای بزرگی» که ایالات متحده و روسیه در آینده از همکاری خواهند داشت صحبت کرده و توافق کرده‌اند که «مذاکرات برای پایان دادن به جنگ اوکراین فوراً آغاز شود.»
هیات‌های شرکت‌کننده
هیات امریکایی شامل مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، مایکل والتز، مشاور امنیت ملی، و استیو ویتکاف، فرستاده‌ی ویژه‌ی ترمپ در خاورمیانه و از دوستان قدیمی وی بود. در مقابل، هیات روسی را سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه، یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی پوتین، و کریل دیمیتریف، رئیس صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه، تشکیل می‌دادند.
پس از ورود به ریاض، یوری اوشاکوف به خبرنگاران گفت که هدف مذاکرات «آغاز روند واقعی عادی‌سازی روابط میان ما و واشنگتن» است. کریل دیمیتریف که هفته‌ی گذشته به همراه ویتکاف در آزادسازی یک آموزگار امریکایی زندانی در روسیه نقش داشت، نیز اظهار کرد که قصد دارد همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور را از سر بگیرد و «اعتماد و موفقیت» را بازسازی کند.
تلاش برای احیای روابط اقتصادی
به گفته‌ی دیمیتریف، شرکت‌های بزرگ نفتی امریکایی در روسیه «کسب‌وکار بسیار موفقی» داشته‌اند و وی انتظار دارد که این شرکت‌ها به روسیه بازگردند. او در مصاحبه‌ای کوتاه قبل از آغاز مذاکرات گفت: «چرا این شرکت‌ها باید از فرصت‌هایی که روسیه در اختیارشان گذاشته بود، چشم‌پوشی کنند؟»
سه سال پیش، شرکت‌های نفتی غربی از جمله اکسون موبیل، در واکنش به حمله‌ی روسیه به اوکراین، از بازار روسیه خارج شدند. اما اکنون، انرژی و روابط اقتصادی یکی از موضوعات اصلی در تماس تلفنی هفته‌ی گذشته میان ترمپ و پوتین بوده است.
به گزارش نیویارک‌تایمز، برخی تحلیل‌گران روسی امید دارند که مذاکرات با دولت ترمپ و توافق صلح در اوکراین، زمینه را برای لغو تحریم‌های سختی که دولت جو بایدن علیه مسکو اعمال کرده بود، فراهم کند. دیمیتریف با اشاره به تمایل ترمپ برای موفقیت اقتصادی، گفت که در مذاکرات با طرف امریکایی به ضرر ۳۰۰ میلیارد دالری شرکت‌های امریکایی به دلیل ترک روسیه اشاره خواهد کرد. او افزود: «ما باید تمام حقایق را روی میز بگذاریم و سپس بر اساس حقایق و نه عقاید ایدئولوژیک، بحث کنیم.»
واکنش اوکراین و اروپا
این نخستین باری است که پس از «تهاجم» روسیه در اوایل سال ۲۰۲۲، هیات‌های عالی‌رتبه‌ی امریکا و روسیه به‌صورت حضوری دیدار می‌کنند. این نشست، گام دیگری در تلاش‌های ترمپ برای پایان دادن به انزوای دیپلماتیک روسیه است؛ انزوایی که جو بایدن، رئیس‌جمهوری پیشین ایالات متحده، پس از حمله به اوکراین در صدد تقویت آن بود.
مارکو روبیو در مصاحبه‌ای با شبکه «سی‌بی‌اس» گفت: «اگر قرار است پیشرفتی به سمت صلح حاصل شود، باید با روس‌ها صحبت کنیم.»
با این حال، در اروپا و اوکراین، برنامه‌ریزی برای این مذاکرات با «سردرگمی و نگرانی» همراه بوده است. در حالی که روبیو این گفت‌وگوها را مقدماتی توصیف کرد، بسیاری از مقامات اروپایی از عدم هماهنگی دولت ترمپ با متحدان امریکا در برخورد با روسیه انتقاد کردند. در همین حال، مقامات اوکراینی اعلام کردند که هیچ توافقی درباره‌ی کشورشان را که بدون حضور آنها مذاکره شده باشد، نخواهند پذیرفت.
ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، روز دوشنبه تاکید کرد: «ما هیچ توافقی را که بدون مشارکت ما درباره‌ی اوکراین انجام شود، به رسمیت نمی‌شناسیم.»
زلنسکی نیز این هفته در منطقه‌ی خلیج فارس حضور دارد و در تلاش برای تبادل زندانیان و بازگرداندن کودکان اوکراینی از روسیه است. او روز دوشنبه در امارات متحده‌ی عربی بود و مقام‌های اوکراینی اعلام کردند که زلنسکی این هفته به عربستان سعودی نیز سفر خواهد کرد. با این حال، اوکراین به این مذاکرات میان امریکا و روسیه دعوت نشده است. یوری اوشاکوف، مشاور پوتین، در این رابطه گفت که هیچ برنامه‌ای برای برگزاری نشست سه‌جانبه با حضور اوکراین وجود ندارد. او تصریح کرد: «ما برای مذاکره با همتایان امریکایی خود به اینجا آمده‌ایم.»
نقش عربستان سعودی
میزبانی این مذاکرات توسط محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، فرصتی مهم برای تثبیت موقعیت وی به عنوان یک رهبر جهانی با نفوذ فراتر از خاورمیانه محسوب می‌شود. وزارت امور خارجه‌ی عربستان سعودی در بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور از روس‌ها و امریکایی‌ها «در چارچوب تلاش‌های پادشاهی برای تقویت امنیت و صلح در جهان» استقبال کرده است.
عربستان سعودی، مانند بسیاری از کشورهای خاورمیانه، از اتخاذ موضعی مشخص در جنگ اوکراین خودداری کرده است. در حالی که این کشور کمک‌های بشردوستانه به اوکراین ارسال کرده، همزمان روابط نزدیکی با روسیه حفظ کرده است. سال گذشته، زمانی که کنفرانس صلح اوکراین در سوئیس بدون حضور روسیه برگزار شد، عربستان سعودی و امارات متحده‌ی عربی از امضای بیانیه‌ی نهایی خودداری کردند.
در مذاکرات روز سه‌شنبه، دو مقام ارشد سعودی، فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه، و مساعد العیبان، مشاور امنیت ملی، در کنار مقامات امریکایی و روسی حضور داشتند.
این مذاکرات در حالی انجام می‌شوند که با بازگشت دوباره دانلد ترمپ به قدرت در ایالات متحده، امیدها به پایان جنگ میان روسیه و اوکراین افزایش یافته‌اند.
