جیمی کارتر کی بود؟‌

جیمی کارتر، سی‌ونهمین رئیس‌جمهوری ایالات متحده و از چهره‌های مهم و تاثیرگذار در سیاست چند دهه‌ی گذشته در امریکا و جهان پس از یک قرن زیستن در خانه‌اش در جورجیای امریکا درگذشت. از آغاز حمایت از اسلام‌گرایی سیاسی به‌عنوان «نیروی نیابتی» امریکا در برابر شوروی تا تسهیل پیمان صلح میان اسرائیل و مصر – که تا امروز برقرار است – گوشه‌ای از کارنامه‌ی رئیس‌جمهوری تاثیرگذاری‌ست که میراث او برای امریکا و جهان سزاوار بازنگری و توجه است.

کارتر در ۱۹۷۶ و به‌فاصله‌ی اندکی پس از رسوایی واترگیت در برابر جرالد فورد، معاون ریچارد نیکسون که با استعفای او به‌سمت ریاست‌جمهوری امریکا رسیده بود پیروز شد و در جنوری ۱۹۷۷ به‌عنوان سی‌ونهمین رئیس‌جمهوری ایالات متحده سوگند وفاداری یاد کرد.


کارتر با فاصله‌ی اندکی – دو فیصد – فورد را شکست داد و روانه‌ی کاخ سفید شد؛ او که پیش از رسیدن به قله‌ی قدرت در امریکا سابقه‌ی خدمت نظامی و فرمانداری ایالت جورجیا را داشت کارزار انتخاباتی‌اش را بر برگرداندن «صداقت» به کاخ سفید و حقوق بشر متمرکز کرده بود.

با این‌حال چهار سال بعد و در نوامبر ۱۹۸۰ ریاست‌جمهوری یک دوره‌ای کارتر با شکست در برابر ستاره‌ی پیشین هالیوود، رونالد ریگان پایان یافت. در فاصله‌ی چهارساله تا روز شکست کارتر در برابر ریگان، او یکی از پُرتلاطم‌ترین دوره‌های سیاسی در تاریخ معاصر امریکا و جهان را پشت سر گذاشت.

در زمان ریاست‌جمهوری او بود که اتحاد جماهیر شوروی پس از کودتای حزب دموکراتیک خلق به افغانستان حمله کرد؛ حمله‌ای که فصل جدیدی از تنش‌ها میان دو ابر قدرت و اوج‌گیری جنگ سرد را رقم زد که تاثیری ماندگار بر تاریخ، سیاست و آینده‌ی افغانستان – و جهان – گذاشت.

از سویی دگر در زمان ریاست‌جمهوری کارتر بود که انقلاب اسلامی در ایران رخ داد و یکی از متحدان اصلی کارتر، محمدرضا پهلوی در ایران برافتاد و نیروهای طرف‌دار شوروی – هم‌چون مجاهدین خلق و حزب توده – و نیروهای ضد غرب اسلام‌گرا – هم‌چون خمینی، منتظری، طالقانی و بهشتی – قدرت را در ایران در دست گرفتند.

چالش اصلی کارتر اما نفس از دست دادن یک متحد بزرگ منطقه‌ای نه، بلکه یکی از معروف‌ترین بحران‌ها و بزنگاه‌های در روابط دیپلماتیک امریکا با ایران بود؛ بحران حمله‌ی «انقلابی‌ها» به سفارت امریکا در تهران و گروگان‌گیری امریکایی‌ها. در واقع این روی‌داد را می‌توان دقیقه‌ای دانست که برای نیم‌قرن بعد روابط قدرت در خاورمیانه و دشمنی میان ایالات متحده و جمهوری اسلامی را «تعریف» کرد.

کارتر نه‌تنها با ایران و شوروی، بلکه با آرامشی شکننده و نسبی میان کشورهای عربی و اسرائیل – که از همان زمان یکی از متحدان منطقه‌ای مهم امریکا به‌شمار می‌رفت – روبه‌رو بود؛ چالشی که اداره‌ی کارتر با تسهیل یک پیمان صلح میان اسرائیل و مصر آن را مدیریت کردند؛ پیمانی که برای رئیس‌جمهوری فقید امریکا جایزه‌ی صلح نوبل را به‌همراه آورد.

کارتر در کنار اوباما، تئودور روزولت و وودرو ویلسون یکی از چهار رئیس‌جمهوری امریکا است که موفق به‌کسب جایزه‌ی صلح نوبل شده‌است.

با این‌حال نه‌تنها بحران‌های روابط خارجی، بلکه مسائل داخلی و نارضایتی مردم از سیاست‌گذاری‌های اداره‌ی کارتر و تورمِ روزافزون در زمان ریاست‌جمهوری او، باعث شد که او نتواند دو دور ریاست‌جمهوری امریکا را کامل کند.


کارتر در انتخابات سال ۱۹۸۰ در برابر رونالد ریگان که چهره‌ای تازه، محافظه‌کار و طرف‌دار بازرگانی بود شکست سنگینی خورد؛ ریگان در ۴۴ ایالت از پنجاه ایالت امریکا بر کارتر غالب شد.

پس از پایان ریاست‌جمهوری، کارتر در چهارجوب بنیاد خودش و حزب دموکرات به فعالیت ادامه داد. او با جو بایدن، رئیس‌جمهوری کنونی امریکا ارتباط نزدیک و قدیمی‌ای داشت و در آخرین انتخابات امریکا نیز به کامالا هریس، نامزد حزب دموکرات رای داد.

کارتر سرانجام در بیست‌ونهم دسامبر در خانه‌اش در ایالت جورجیای امریکا از جهان رفت. بایدن و ترمپ هردو از میراث او تقدیر کرده و مرگ او را تسلیت گفته‌اند.