ویوجر یک؛ با دورترین ساخته‌ی دست بشر آشنا شوید

برایان کاکس، فزیک‌دان مطرح بریتانیایی؛ اخیراً و پس از افزایش نگران‌کننده‌ی تنش‌های سیاسی و احتمال رویارویی نظامی قدرت‌های هسته‌ای در دنیا گفته است که در صورت ادامه‌ی این وضعیت کاوش‌گرها و ماهواره‌های فضایی یگانه بقایای تمدنی بشری خواهند بود و باقی تمدن به دست خود انسان‌ها نابود خواهد شد. چنین هشداری، اندیشه و توجه ما را باری دگر به کاوش‌گر‌های فضایی – معجزه‌های دست‌ساخت بشر که شاهکارهای فزیک، مهندسی، کیمیا و تکنالوژی هستند – مشغول می‌شود. یکی از معروف‌ترین کاوش‌گرهای فضایی فرستاده شده به فضا ویوجر یک است، از این کاوش‌گر چه می‌دانید؟ آیا می‌دانستید که ویوجر یک دورترین ساخته‌ی دست بشر از زمین است؟ یا اطلاع داشتید که ویوجر احوال‌پرسی به ۵۵ زبان – از جمله فارسی – را با خود انتقال می‌دهد؟

ویوجر یک در پنجم سپتامبر سال ۱۹۷۷ از سوی ناسا به فضا فرستاده شد. این کاوش‌گر یکی از کاوش‌گرهای پروژه‌ی فضایی بزرگ ناسا بود که اسمِ خود این پروژه نیز ویوجر نهاده شده بود.

ویوجر با سیاره‌ی مادر (زمین) فاصله‌ای ۲۴ میلیون کیلومتری – یا پانزده میلیون مایلی – دارد. فاصله‌ای که این کاوش‌گر را تبدیل به دوردست‌ترین ساخته‌ی دست بشر می‌کند. این کاوش‌گر در مسیر – بسیار بسیار طویلی – که از سر گذرانده‌ است؛ از کنار سیاره‌هایی چون زهره و مشتری گذشته است و رویای چند هزارساله‌ی انسان‌ها که دیدن چشم‌انداز نزدیک از این نقاط درخشان همیشه حاضر در آسمان زمین را محقق کرده است.

ویوجر نخستین ساخته‌ی دست بشر است که موفق به خروج از منظومه‌ی شمسی شده است. گامی که دانشمندان بزرگی آن را دقیقه‌ای مهم در تاریخ پیشرفت تمدن بشری خوانده‌اند. نیویارک تایمز در گزارشی که در مورد خروج ویوجر از منظومه‌ی شمسی نوشته بود آن را «نفس‌گیر» و «سترگ» خوانده بود.

این کاوش‌گر نخستین گام مهم و جدی بشر برای به‌دست آوردن اطلاعات مورد نیاز در سفرهای فضایی دوردست در آینده خوانده شده است. ویوجر اطلاعاتی بسیار مهم از سیارات منظومه‌ی شمسی، قمرهای این سیارات و نقاط مرزی و کمربند بزرگ منظومه‌ی شمسی را به‌دست آورده و به زمین فرستاده است.

اگرچه اطلاعات به‌دست آمده از ویوجر نشان می‌دادند که تغییرات عمده‌ای در میدان گرانشی و سرعت این کاوش‌گر به معنای خروج آن از منظومه‌ی شمسی در سال ۲۰۱۲ است؛ ولی این اطلاعات هنوز کاملاً تایید شده نبودند. تا این‌که ناسا یک سال بعد با اطلاعات بیشتری که به‌دست آورد به‌گونه‌ی قاطعانه مطمئن شد که ویوجر از منظومه‌ی شمسی خارج شده و اولین ساخته‌ی بشر است که وارد فضای میان‌ستاره‌ای می‌شود. البته تعاریف مربوط به منظومه‌ی شمسی میان دانشمندان پیچیده‌تر از چیزی‌ست که ما به‌صورت عادی می‌دانیم و آنان باور دارند که ویوجر در سال ۲۰۱۲ از هلوسفیر خارج شده و خروج این کاوش‌گر از منظومه‌ی شمسی نه سال بعد رخ داده است.

البته این کاوش‌گر جذاب با وجود سرعت قابل ملاحظه‌ای که دارد و اطلاعات بسیار ارزشمندی که برای دانشمندان در زمین فراهم آورده است؛ تا ابدیت به شناوری در فضا ادامه نخواهد داد. ناسا با سنجش ستاره‌ها و ابر فضایی بزرگ اوربت که ویوجر قرار است وارد آن شود؛ باور دارد که نه ویوجر یک و نه ویوجر دو از راه شیری خارج نخواهند شد و ناسا در این مورد گفته است که این دو کاوش‌گر به سرگردانی در این کهکشان محکوم شده‌اند.

صفحه‌ی طلایی

اما جالب‌ترین قسمت این کاوش‌گرِ دور، صفحه‌ای طلایی از اطلاعات مربوط به تمدن بشری است که در آن جا گذاشته شده است. رهبری کمیته‌ی تعیین این‌که چه اطلاعاتی باید در صفحه‌ی ویوجر جا گذاشته شود با فزیک‌دان افسانه‌ای امریکا، کارل ساگان بود. ساگان مجموعه‌ای از مشخصات جغرافیایی زمین، تصاویری از انسان‌ها در جریان انجام کارهای متفاوت، تصویری از کتاب عناصر آیزاک نیوتن، قطعات موسیقی‌ای از باخ، بتهوون، موتزارت، چاک بری و برخی دگر از موسیقی‌دان‌های بزرگ را در این قطعه جا داد. در کنار این قطعات موسیقی محلی آذربایجانی نیز در این صفحه گذاشته شده بود.

ساگان و تیم او تصمیم گرفتند که احوال‌پرسی را به ۵۵ زبان دنیا در این صفحه جا دهند. در این فهرست زبان‌هایی چون عربی، یونانی قدیم، انگلیسی، اسپانیایی و در کنار این‌ها فارسی وجود دارد. احوال‌پرسی‌ای که به فارسی در این صفحه نهاد شده «درود بر ساکنان ماورای آسمان‌ها» است.

صداهای دگری هم‌چون صدای امواج، صدای آذرخش، صدای یک کودک درحال گریه و پیام‌هایی از جانب دبیرکل وقت ملل متحد و رئیس‌جمهوری آن‌زمان ایالات متحده – جیمی کارتر – در این صفحه جا داده شدند.

دلیل اصلی جا دادن این اطلاعات در آن صفحه سفر دور ویوجر و امکان دریافت این اطلاعات از سوی یک تمدن بیگانه یا موجودات فضایی دانسته می‌شود.