بی‌اعتبارترین پاسپورت جهان؛ جای‌گاه افغانستان در رده‌بندی پاسپورت‌های جهان

در آخرین رده‌بندی منتشرشده از قدرت‌مندترین پاسپورت‌های جهان در سال ۲۰۲۴ میلادی، پاسپورت شش کشور به‌گونه‌ی مشترک عنوان «قدرتمندترین پاسپورت جهان» را به‌خود اختصاص دادند. پاسپورت‌های جاپان، سنگاپور، اسپانیا، فرانسه، آلمان و ایتالیا این شش پاسپورت معتبر و قدرتمند بودند. این درحالی‌ست که پاسپورت افغانستان در قعرِ این رده‌بندی قرار دارد و بدترین و بی‌اعتبارترین پاسپورت جهان شناخته شده‌است.

این رده‌بندی درحالی منتشر می‌شود که صف‌هایِ مردمی که خواهان گرفتن پاسپورت افغانستان هستند، به‌صورتی همه‌روزه در پشتِ نمایندگی‌های ریاست پاسپورت در شهرهای متفاوت کشور جمع می‌شوند. مردمانی‌که بعضی از آن‌ها مجبور بوده‌اند «بیش‌تر از یک‌سال» برای اخذ پاسپورت منتظر بمانند.

این‌که چرا پاسپورت افغانستان در آخرین رتبه‌ی این رده‌بندی قرار گرفته و بی‌اعتبارترین پاسپورت جهان خوانده شده‌است، معمای لاینجل و پنهانی نیست. این پاسپورت از سوی رژیمی صادر و توزیع می‌شود که «کم‌ترین» مشروعیت ملی و بین‌المللی‌ای ندارد، روند توزیع این پاسپورت به‌شدت آلوده به‌فاسد است و به‌کسی پوشیده نبوده‌است که پاسپورت‌ها در دوسال گذشته در افغانستان به «هزاران دالر» خرید و فروش می‌شده‌است و تا هم‌اینک اگر کسی مجبور باشد بایست هزاران دالر پول بدهد تا پاسپورت زادگاه خود را به‌دست آورد.

از سویی دگر، دارندگان این پاسپورت که مردم افغانستان باشند، از بزرگ‌ترین جمعیت‌های پناهندگان در سرتاسر جهان به‌حساب می‌آیند. کشورهای اروپایی مدام در پیِ مدیریت سیل عظیمی از پناه‌جویان افغانستانی که از راه‌های غیرقانونی وارد اروپا می‌شوند بوده‌اند و کشورهایی چون ایالات متحده نیز از انتقال ده‌ها هزار افغانستانی «غیرواجد شرایط» در جریان عملیات تخلیه در آگست ۲۰۲۱ سخن گفته‌اند و به‌همین جهت نمی‌خواهند امتیازی برای دارندگان پاسپورت افغانستان قائل باشند. کشورهای توسعه‌یافته و جهان اول به‌جای خود، حتا کشورهایی چون پاکستان و ایران نیز دگر نمی‌خواهند «میزبان» گرسنگان و آوارگان افغانستان باشند و سعی می‌کنند پناه‌جویان افغانستانی را اخراج کنند.

نگرانی دگری که باعث سقوط وقیح جای‌گاه پاسپورت افغانستان در رده‌بندی بین‌المللی شده‌است، نظام حاکم در افغانستان است. طالبان که برای سال‌های بسیاری به‌عنوان «تعریفِ دقیق تروریسم» شناخته می‌شدند، نهایتاً در این کشور به‌قدرت رسیده‌اند، هیچ رژیمی در جهان – حتا پاکستان که حامی اصلی طالبان شناخته شده‌است هم – نمی‌خواهد برای کشوری‌که «تروریست‌های معروفِ فهرست سیاه سازمان ملل» در آن حاکم هستند را به خاک و در میان مردم خویش راه دهد. کشورهای اروپایی، روسیه و حدوداً تمامی جهان از ورود «طالبان» و طالبان‌مانندهایی به خاک خویش هراسانند و به‌همین جهت در پی وضع محدودیت‌های بیش‌تری بر پاسپورت افغانستان هستند.

رده‌بندی پاسپورت‌های جهان در سال نو میلادی در شرایطی منتشر می‌شود که افغانستان با بحران‌های جدی و پی‌همی از گرسنگی تا خشک‌سالی و نقض حقوق بشر روبه‌رو است و در چنین شرایطی کم‌تر کسی می‌تواند این واقعیت تلخ که پاسپورت افغانستان بی‌اعتبارترین پاسپورت جهان شده‌است را بسیار جدی بگیرد.