۲۰۲۴ سال پُرتلاطمی بود. از جنگ‌هایی که در این سال ادامه یافتند، تا جنگ‌هایی که آغاز شدند و نگرانی‌هایی که نهایتاً تبدیل به «بحران» شدند. اگرچه این سال در همه‌ی جهان با روی‌دادهای گسترده و تاریخی‌ای به‌همراه بود، ولی به‌جرات می‌توان گفت که هیچ منطقه در جهان به‌اندازه‌ی خاورمیانه تکان نخورد. در این مطلب نگاهی به روی‌دادهای مهم خاورمیانه در سال ۲۰۲۴ می‌اندازیم.
۲۰۲۴ سال ادامه‌ی جنگ حماس با اسرائیل بود. ان‌بی‌سی در گزارشی که در اوایل سال جاری و در ۲۹ فبروری به‌نشر رساند آورده‌است که سربازان اسرائیلی بر روی جمعیتی از «افراد ملکی» در غزه آتش گشودند و بیش از صد فلسطینی را کشتند. تعداد مجموعی کشته‌شدگان این جنگ در آن‌زمان از ۳۰ هزار تن گذشته بود.
ماجرایی‌که در اکتبر ۲۰۲۳ و با حملات راکتی حماس به اسرائیل و گروگان‌گیری شهروندان اسرائیلی آغاز شده بود؛ در کل این سال امتداد یافت و یگانه موید فاجعه‌ی درحال وقوع در نوار غزه نه فقط رسیدن تعداد کشته‌شدگان به بیش از ۴۵ هزار تن، بلکه صدور حکم بازداشت وزیر دفاع پیشین و نخست‌وزیر اسرائیل به‌اتهام «جنایت جنگی» و «جنایت علیه بشریت» بود. نه‌تنها فلسطینی‌ها، بلکه کارمندان نهادهای جهانی – از جمله خبرنگاران و کارمندان نهاد پزشکان بی‌مرز – نیز هدف حملات ارتش اسرائیل قرار گرفتند.
با این‌حال بحران انسانی و آنچه از سوی منتقدان – از جمله پاپ، رهبر کاتولیک‌های جهان – «نسل‌کشی در غزه» خوانده شده‌است یگانه دلیل حضور مداوم اسرائیل در تیترهای سال ۲۰۲۴ نبود. در پی حمله‌ی اسرائیل به بخش کنسولی سفارت تهران در دمشق، تنش‌ها میان این دو قدرت خاورمیانه اوج گرفت و برای نخستین بار در تاریخ، رویارویی نظامی مستقیم میان اسرائیل و ایران رقم خورد. دو حمله‌ی گسترده‌ی موشکی ایران به اسرائیل که از آن به‌نام «وعده‌ی صادقِ» یک و دو یاد می‌شود؛ خاورمیانه را در پرتگاه یک جنگ گسترده‌ی بزرگ میان این دو طرف قرار داد.
از سویی دگر اسرائیل پس از درگیری‌های پی‌گیری با حزب‌الله لبنان در مرزهای شمالی‌اش سرانجام در این سال وارد خاک لبنان شده و بیروت، پایتخت لبنان و دگر نواحی این کشور را مورد حملات شدید قرار داد. حسن نصرالله و جانشین او، هاشم صفی‌الدین کشته شدند و درگیری خونین و فاجعه‌بار ارتش اسرائیل با لبنان سرانجام با پا در میانی امریکا و فرانسه به آتش‌بس دو ماهه انجامید. آتش‌بسی که هردو طرف همدگر را به نقض آن متهم می‌کند.
این هیاهوی درگیری‌های مرگ‌بار اما فصل آخر روی‌دادهای خاورمیانه در ۲۰۲۴ نبود؛ حاکمیت نیم‌قرنی خاندان اسد در سوریه با حمله‌ای ناگهانی از سوی مخالفان دولت او برافتاد و «جمهوری عربی سوریه» که از واپسین یادگارهای حزب بعث در منطقه بود به‌تاریخ پیوست.
روی‌دادی که در کنار پیامدهای چندوجهی و پیچیده‌ای که برای جامعه‌ی سوریه داشته‌است و دارد، تاثیری ژرف بر معادلات قدرت منطقه‌ای نیز می‌گذارد. ایران دگر آن متحد دیرینه‌ای که مسیر وصل شدن آن با متحدانی چون حزب‌الله بود را از دست داده‌است و روسیه، پس از «دهه‌ها» حمایت از خانواده‌ی اسد برای حفظ جای پا در خاورمیانه، اینک درحال کاستن از تعداد نیروهایی خود در سوریه است.
در بُعد غیرجنگی نیز؛ کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس – و در صدر همه عربستان سعودی – به پیشرفت‌های سریع خود در عرصه‌ی فن‌آوری‌های نوین ادامه دادند. عربستان سعودی رسماً بخش مهمی از برنامه‌ی بلندپروازانه‌ی محمد بن‌سلمان، «چشم‌انداز ۲۰۳۰»، که میزبانی جام جهانی ۲۰۳۴ فوتبال بود را به‌دست آورد.
اگرچه ۲۰۲۴ در شُرف پایان است و نیمه‌شب امشب برای همیشه جزئی برگشت‌ناپذیر تاریخ شده و به ۲۰۲۳ سالِ پیش از خود خواهد پیوست، ولی بحران‌های خاورمیانه و پیامدهای جنگ‌هایی که در این منطقه‌ی جهان رخ دادند و فاجعه‌هایی که پدید آمدند تا ده‌ها سال ادامه خواهند یافت.
