یازدهم آگست برابر است با سیوسومین سالگرد تاسیس گروه «القاعده»، گروهیکه بزرگترین حمله در تاریخ ایالات متحده را رقم زد و با اقداماتش مقدمات حملهی امریکا به افغانستان را فراهم آورد. اگرچه ترور اسامه بنلادن، رهبر این گروه در پاکستان ظاهراً تابوت آخر را به میخ این سازمان کوبیده و آن را روانهی زبالهدانی تاریخ کرده بود؛ با بازگشت دوستان قدیمی این گروه به قدرت در افغانستان، ظاهراً القاعده باری دگر درحال گسترش و به قول یک مقام نظامی امریکا «بازیافتن توانایی عملیاتی» خود است.
براساس روایتی که کلاوسن در کتاب «جهادیسم غربی» ارائه میکند؛ القاعده در نتیجهی سلسلهای از دیدارها میان رهبران جهادگرا از نقاط مختلف دنیا پدید آمد؛ و در کجا؟ معلوم است که در کجا، از همانجا که میدانیم، از پشاور و در پاکستان. در این دیدارها کسانی چون عبدالله عزام، اسامه بنلادن و ایمن الظواهری در صدر امور قرار داشتند.
سرانجام در یازهم آگست سال ۱۹۸۸ این چهرهها بر سر ایجاد یک سازمان جهادی مسلح بهنام «القاعده» به توافق رسیدند و نخستین جرقهی گسترش این ایدئولوژی به افغانستان، کشورهای عرب و افریقا زده شد. در اوایل کار، پس از آنکه صدام حسین، رهبر عراق تصمیم حمله و اشغال کویت را گرفت؛ بنلادن حمایت «مجاهدان» خود را به پادشاهی سعودی پیشنهاد داد و سعودی نیز کمک امریکا را به کمک مجاهدان بنلادن ترجیح نهاد.
بنلادن که در گیرودار رشد القاعده و جهانگیری آوازهی آن تبدیل به یک چهرهی ظاهراً «روحانی» شده بود؛ در دو فتوای جداگانه خواستار خروج تمامی نیروهای نظامی امریکا از عربستان شد.
سازمان تحت امر بنلادن در در سال ۱۹۹۸ دو بمبگذاری جداگانه در سفارتهای امریکا در کشورهای تانزانیا و کینیا انجام داد؛ حملات مرگباری که بیشتر از ۲۰۰ کشته بهجا نهادند. این نخستین عملیاتهایی بود که امریکا را مجبور به پاسخگویی کرد.
ولی عملیات بزرگ هنوز در راه بود. در یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱، القاعده که اینک دوستانش در افغانستان بستری مهیا و گرم فراهم کرده بودند؛ بزرگترین حمله به امریکا در تاریخ آن کشور را انجام داده و برجهای تجارت جهانی را با هواپیماهای ربودهشده هدف گرفت. نزدیک به سه هزار کشته، میلیاردها دالر ضرر اقتصادی و وحشت جمعی مردم امریکا صرفاً برخی از پیامدهای این حمله بود.
ادارهی بوش در پاسخ به این حملات از دولت طالبان در افغانستان خواست که «مهمانانش» که اعضای رهبری القاعده و خودِ شخص بنلادن بود را تحویل امریکا بدهد و ما پاسخ رژیم طالبان را میدانیم؛ امریکا در نهایت تصمیم به حمله به افغانستان گرفت و از اینجا بود که گرهی نحس و محکم سرنوشت القاعده را با افغانستان و مردم آن گره زد.
امریکا سپس به حکومت حزب بعث در عراق نیز اتهام همکاری با القاعده را زده و به آن کشور نیز حمله کرد. البته بعدتر معلوم شد که از این خبرها نبوده است و حزب سوسیالیست بعث چندان سِر و سُری با القاعده نداشته است. امریکا سرانجام در سال ۲۰۱۱ بنلادین را در پاکستان ترور کرد؛ اعزار سعید در کتاب «القاعده و رازهای پاکستان» نوشته است که امریکا میخواست اعلام کند که بنلادن را در افغانستان کشته است ولی سقوط بالگرد ارتش امریکا همهچیز را رسوا کرد.
از آن زمان تاکنون حملات گاه و بیگاه امریکا در سرزمینهای افغانستان، پاکستان، عراق، سوریه و کشورهای افریقایی زیرنام حمله به القاعده جاری بوده است. این گروه بدون تردید توانایی زیادی را از دست داده است و دگر آن قدرت عملیاتی دههی اول هزارهی سوم میلادی را ندارد.
درک ایدئولوژی القاعده به هیچ عنوان دشوار نیست؛ تندوری و بنیادگرایی دینی و دشمنی با غرب. نفرت حامیان این ایدئولوژی از غرب و غربگرایی را میتوان در مصاحبهی محمد الظواهری، برادر رهبر پیشین القاعده – که در منزل یکی از بزرگان رژیم کنونی افغانستان ترور شد – با شبکهی بیبیسی نگریست. القاعده بهدنبال زدودن «سکولاریته» و تطبیق شریعت است.
القاعده اگرچه به باور بسیاری تبدیل به جزئی از تاریخ شده است؛ اما آخرین اعلام رهبر این سازمان که از اعضایش خواسته بود به «افغانستان بیایند» و حدوداً تمامی گزارشهای ملل متحد و نهادهای ناظر جهانی خبر از همکاری گستردهی رژیم حاکم افغانستان با این سازمان میدهد، نشانگر دمیده شدن جانی تازه به کالبد فرسودهی این سازمان است.
اگرچه القاعده اساسی گسترده و متکثر در جاهای متفاوت جهان اسلام دارد، اما اینکه پارهای از زمین و امکاناتی از جنس امکانات نظامی کنونی رژیم طالبان در دسترس این سازمان باشد، مسلماً خطریست که یا جهان جدی میگیرد و یا هزینهی جدی نگرفتن آن را میپردازد.
تلویزیون دیار، رسانهی مستقر در ایالات متحده است که از سوی شماریاز «خبرنگاران در تبعید» افغانستان پایهگذاری شدهاست. اینرسانه هماکنون روی پایگاههای دیجیتال، رویدادهای افغانستان و جهان را به زبانهای فارسی، پشتو و انگلیسی روایت میکند و در نظر دارد تا بهزودی پخش زندهی اینترنتی و ماهوارهای اش را نیز آغاز کند.