افراطیت و حکومت؛ تضاد ذاتی طالبان

در پیِ حمله‌ی افراد ناشناس به شماری از شیعیان در ولایت/استان هرات در افغانستان؛ اعتراضاتی در مورد کشتار هزاره‌ها و شیعیان افغانستان در این ولایت/استان به‌راه افتاد. والی/استاندارِ طالبان برای هرات، نوراحمد اسلام‌جار، به معترضان هراتی اطمینان داد که در حکومت «امارات اسلامی» تبعیضی وجود ندارد و حقوق شیعیان محفوظ می‌ماند. اما بنابر گزارش‌های منتشرشده، این مقام بلندپایه‌ی طالبان در کتابی به‌زبان عربی باعنوانِ «مباحث فی العقیده ماتریدیه» شیعیان را «کافر» و فرقه‌ی «تکفیری»‌ و «قبوری» عنوان کرده‌است. وی هم‌چنین در این کتاب تشیع را «همدستِ کفار» در طول تاریخ خوانده‌است. این درحالی‌ست که طالبان صحت انتساب این کتاب را به نوراحمد اسلام‌جار تایید کرده‌اند. پرسشی که این تضاد و تناقض به‌وجود می‌آورد این است که ریشه‌ی این کنش تعارض‌آمیز طالبان در چیست؟ چگونه طالبان بر سر دو راهی افراطیت و حکومت جا زده‌اند؟

این‌که کسانی چون اسلام‌جار و دگر چهره‌های طالبان با «شیعیان» و «زنان» و دگر اقشاری‌که حاکمیت مطلق آنان را زیر پرسش می‌برند، چه برخوردی دارند و چگونه به آن‌ها نگاه می‌کنند بدون این‌که ما به کتاب اسلام‌جار نگاه بیندازیم نیز پیداست. آنان در دوره‌ی نخست حاکمیت خویش در گفتن باورها و اعتقادات خویش در مورد زن و شیعه و نامسلمان بسیار صادق‌تر و صریح‌تر بودند. اما این‌بار که به‌قدرت رسیده‌اند و از دفعه‌ی پیش درس گرفته‌اند که نیاز ندارند همه‌ی باورهای خویش را به‌روشنی در میان بگذارند، سعی می‌کنند که با مصلحت‌اندیشی، نظر واقعی خویش را در مورد گروه‌هایی‌که «دگری» و «بیگانه» می‌دانند، بپوشانند. ولی این پوشاندن نیز نمی‌تواند افرطیت و تندروی ذاتی این گروه را مستتر کند.

نکته این است که نسخه‌ای که طالبان برای درمان دردهای این جامعه ارائه می‌کنند که همان «نظام سیاسی اسلام» و یا تطبیق کامل شریعتی که آن‌ها بدان باور دارند، است؛ در عمل نشان می‌دهد که ظرفیت حل مشکلات این جامعه را ندارد. و طالبان می‌دانند که اگر – مثل دفعه‌ی پیش – سعی کنند که با زور و کشتار و قتل عام باورهای خویش در مورد اقلیت‌ها را بروز دهند، بیش‌تر از پیش بدنام و منفور خواهند شد. در نتیجه آنان سعی می‌کنند که با پیروی و متابعت از مصلحت‌های سیاسی مردم را آرام و حکومت خویش را زنده نگه‌دارند؛ اما این تناقض و تضاد در متن فکر و عمل آنان برجا می‌ماند. تا آن روز که این تضاد خودش را به‌صورت ناهماهنگی و تنش‌های درونی در این گروه بروز دهد.