در حالی که گزارش تازه‌ی دبیرکل سازمان ملل متحد درباره‌ی وضعیت افغانستان، به‌طور مشخص به حضور و فعالیت‌های «تحریک طالبان پاکستان» در خاک افغانستان اشاره کرده است، مقامات طالبان بارها این موضوع را رد کرده و مدعی شده‌اند که هیچ گروه «هراس‌افگن خارجی» در قلمرو تحت کنترل آن‌ها فعالیت ندارد. این تناقض میان گزارش‌های جهانی و موضع رسمی طالبان بار دیگر پرسش‌هایی را درباره‌ی تعهدات امنیتی این گروه و پیامدهای آن برای ثبات این کشور، منطقه و جهان مطرح کرده است.
شواهد حضور تحریک طالبان پاکستان در گزارش سازمان ملل
در بند 22 گزارش دبیرکل سازمان ملل آمده است که بین ۱ نوامبر ۲۰۲۴ و ۳۱ جنوری ۲۰۲۵، دست‌کم دو حادثه‌ی قتل هدف‌مند «فرماندهان ارشد» تحریک طالبان پاکستان توسط افراد ناشناس در خاک افغانستان (ولایت کنر) رخ داده است که دست کم پنج تن از این فرماندهان را کشته‌است. گزارش شده که در ۳۰ نوامبر، یک فرمانده «تیتیپی» در ولسوالی شلتان کشته و دو نفر دیگر زخمی شدند، و در ۳ دسامبر، چهار فرمانده ارشد این گروه در ولسوالی شیگل هدف قرار گرفته و کشته شدند. حوادثی که نشان‌دهنده‌ی حضور فعال اعضای این گروه در شرق افغانستان است.
علاوه بر بند ۲۲، بند ۳۵ گزارش نیز به‌طور غیرمستقیم به موضوع «تحریک طالبان پاکستان» اشاره دارد. در این بخش آمده است که حملات هوایی پاکستان در ۲۴ دسامبر ۲۰۲۴ در ولسوالی برمل ولایت پکتیکا، که به کشته شدن دست‌کم ۴۵ فرد ملکی منجر شد، به هدف انهدام مخفیگاه‌های مشکوک «تیتیپی» انجام شده است. سفارت پاکستان در کابل در نامه‌ای به یوناما اعلام کرده که «نگرانی‌های پاکستان درباره‌ی عدم اقدام مقامات طالبان علیه تحریک طالبان پاکستان، که از پناه‌گاه‌های امن در خاک افغانستان برخوردارند، به‌خوبی مستند است.» این اظهارات نشان‌دهنده‌ی اعتقاد قاطع اسلام‌آباد به حضور عملیاتی «تیتیپی» در افغانستان است، ادعایی که طالبان به‌طور مداوم آن را رد می‌کند.
زمینه‌ی تاریخی حضور تحریک طالبان پاکستان در افغانستان
تحریک طالبان پاکستان، که در سال ۲۰۰۷ در مناطق قبیله‌ای پاکستان تاسیس شد، از همان ابتدا روابط پیچیده‌ای با طالبان افغانستان داشت. شورای روابط خارجی (سی‌اف‌آر) در تحلیل‌های خود گزارش داده که پس از تسلط طالبان بر افغانستان در اگست ۲۰۲۱، «تیتیپی» به‌طور قابل‌توجهی تقویت شده و از خاک افغانستان به‌عنوان پناه‌گاهی برای سازمان‌دهی حملات علیه پاکستان استفاده کرده است؛ به‌طوری که صدها جنگجوی این گروه از زندان‌های افغانستان آزاد شدند و حضور خود را در ولایات شرقی مانند کنر، ننگرهار و پکتیکا گسترش دادند، مناطقی که به دلیل نزدیکی به پاکستان و توپوگرافی کوهستانی به پایگاه‌های استراتژیک «تیتیپی» تبدیل شده‌اند، ضمن اینکه روابط تاریخی و ایدئولوژیک با طالبان افغانستان، نشان‌دهنده‌ی تهدید فزاینده‌ی این گروه است که به تنش‌های منطقه‌ای دامن زده است.
از سوی دیگر، واپسین گزارش تیم نظارت بر تحریم‌های شورای امنیت ملل متحد نشان می‌دهد که طالبان همچنان به تحریک طالبان پاکستان (تیتیپی) پشتیبانی مالی و فضای عملیاتی ارائه می‌کند. بر اساس این گزارش، نور ولی محسود، رهبر تیتیپی، ماهانه ۴۳ هزار دالر از طالبان دریافت می‌کند.
این گروه که در فهرست سازمان‌های هراس‌افگنی ایالات متحده، سازمان ملل متحد و اتحادیه‌ی اروپا قرار دارد، در سال گذشته بیش از ۶۰۰ حمله در خاک پاکستان انجام داده که برخی از آن‌ها بر بنیاد این گزارش، «مستقیماً از خاک افغانستان» برنامه‌ریزی و اجرا شده‌اند.
گزارش سازمان ملل تاکید دارد که تیتیپی در کنار القاعده و جماعت انصارالله، اردوگاه‌های آموزشی و عملیاتی جدیدی را در ولایت‌های مختلف افغانستان، از جمله خوست، کنر، ننگرهار و پکتیکا تاسیس کرده است. این گروه‌ها به‌ویژه در مناطق شرقی افغانستان که پیش‌تر نیز پناهگاه امنی برای آنان بوده است، فعالیت‌های خود را افزایش داده‌اند. بر اساس این گزارش، طالبان همچنان امکانات آموزشی و جنگ‌افزاری در اختیار تیتیپی قرار می‌دهد و این گروه را در «حملات برون‌مرزی» علیه پاکستان پشتیبانی می‌کند.
گزارش‌های دیگر مانند تحلیل‌های Long War Journal نیز تایید می‌کنند که این گروه از حمایت تدارکاتی در افغانستان بهره‌مند شده و حملات خود را از این مناطق هماهنگ می‌کند. در حالی که طالبان افغانستان به‌طور مداوم این ادعاها را رد کرده و حضور گروه‌های هراس‌افگن خارجی در خاک افغانستان را انکار می‌کند.
واکنش طالبان و تناقضات
سخنگوی طالبان، ذبیح‌الله مجاهد، در دسامبر ۲۰۲۴ بار دیگر ادعاهای مربوط به حضور «تیتیپی» در افغانستان را رد کرد و گفت: «ما به هیچ گروهی اجازه نمی‌دهیم از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده کند.» این موضع در راستای تعهدات طالبان در توافق‌نامه‌ی دوحه با ایالات متحده است که آن‌ها را ملزم می‌کند از تبدیل شدن افغانستان به پناهگاه گروه‌های هراس‌افگن جلوگیری کنند.
با این‌حال برخی‌از تحلیل‌گران امور امنیتی و استراتژیک به «تلویزیون دیار» می‌گویند که طالبان اراده‌ی لازم برای کنترل کامل تیتیپی را ندارند. از سوی دیگر، روابط ایدئولوژیک و تاریخی میان این دو گروه، همراه با وابستگی طالبان به حمایت جنگجویان در مناطق مرزی، اخراج تیتیپی از افغانستان را برای آن‌ها دشوار کرده است.
پیامدها برای منطقه
حضور تحریک طالبان پاکستان در افغانستان نه‌تنها روابط طالبان و اسلام‌آباد را به نقطه‌ی بحرانی رسانده، بلکه نگرانی‌های جهانی را نیز برانگیخته است. گزارش سازمان ملل در بند ۱۶ به بیانیه‌ی شورای امنیت در ۲۷ دسامبر اشاره می‌کند که از طالبان خواسته شده اقداماتی برای مبارزه با هراس‌افگنی انجام دهند. این در حالی است که حملات «تیتیپی» در پاکستان در سال ۲۰۲۴ به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته و بر اساس گزارش انستیتوت پاکستان برای مطالعات صلح، این گروه مسئول بیش از ۷۰ درصد حملات هراس‌افگنی در پاکستان در سال گذشته بوده است.
در شرایطی که گزارش پسین دبیر کل سازمان ملل متحد و منابع مستقل غربی به‌وضوح از حضور تحریک طالبان پاکستان در افغانستان خبر می‌دهند، انکار مداوم طالبان این موضوع را به یک معمای پیچیده تبدیل کرده است. این تناقض نه‌تنها اعتماد منطقه‌ای به طالبان را از میان برده، بلکه خطر بی‌ثباتی بیشتر در افغانستان بیشتر و جنوب آسیا را افزایش می‌دهد. جامعه‌ی جهانی اکنون، با چالش نظارت دقیق‌تر بر تعهدات طالبان و فشار برای شفافیت در این زمینه مواجه است. آیا طالبان در نهایت این واقعیت را خواهد پذیرفت یا این موضوع به یک بحران تمام‌عیار تبدیل خواهد شد؟ زمان پاسخ این پرسش را روشن خواهد کرد.
