ابراهیم رئیسی، هشتمین رئیسجمهوری ایران روز گذشته در اثر سقوط چرخبالی که حامل او و همراهانش بود جان باخت. در کنار رئیسی، امیر عبداللهیان وزیر خارجهی ایران، استاندار آذربایجان شرقی و امام جمعهی تبریز نیز در این بالگرد حاضر بودند و مرگ همهی آنان تایید شده است. پرسشیکه اینک پدید میآید این است که آیا بالگرد رئیسجمهوری ایران درنتیجهی «شرایط جوی نامناسب» سقوط کرده است یا هدف قرار گرفته است؟ فراتر از آن، نتایج این مرگ بر ایران و منطقه چه خواهد بود؟ تکلیف ریاست دولت ایران اینک چه میشود؟ در این مطلب به اطلاعات موجود در مورد این پرسشها میپردازیم.
براساس اصل ۱۳۱ قانون اساسی ایران، در صورت فوت، عزل، استعفاء، غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیسجمهوری یا در موردی که مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رئیسجمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده یا امور دیگری از این قبیل، معاون اول رئیسجمهور با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیتهای وی را بر عهده میگیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه و معاون اول رئیسجمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت ۵۰ روز رئیسجمهور جدید انتخاب شود، در صورت فوت معاون اول یا امور دیگری که مانع انجام وظایف وی گردد و نیز در صورتی که رئیسجمهور معاون اول نداشته باشد مقام رهبری فرد دیگری را به جای او منصوب میکند.
علیالظاهر دولت ایران براساس همین اصل عمل کرده و موافقت آیتالله خامنهای را در مورد سپردن وظایف قوهی اجراییهی ایران به محمد مخبر، معاون پیشین ابراهیم رئیسی را به دست آورده است. مخبر ریاست دولت ایران را تا دورهی حدوداً دو ماهه عهدهدار خواهد بود و پس از آن انتخابات تکلیف رئیسجمهوری بعدی ایران را مشخص خواهد کرد.
آیتالله خامنهای روز گذشته در میان جمعی از نظامیان ایرانی ضمن ابراز امیدواری و استدعای دعا برای رئیسی، به مردم ایران گوشزد کرد که «نگران نباشند و اختلالی در کار کشور پیش نخواهد شد.» سخنی که نشان میدهد رهبر ایران بر جریان حوادث مشرف است و غیبت رئیس دولت در ایران، برخلاف کشورهایی که رئیسجمهوری بالاترین مقام رسمی کشور است، خلاء قدرت ایجاد نخواهد کرد.
هنوز برای تعیین میزان تاثیر این مرگ بر سیاست منطقهای و فراتر از آن مقداری زود است و تاکنون تمامی ابعاد این رویداد رو نگشودهاند؛ اما آنچه مسلم است این است که رئیسی از چهرههای بسیار نزدیک به رهبر ایران، از رهبران جریان محافظهکار در سیاست ایران و حتا براساس گزارشهای مکرر، نامزد اصلی جانشینی برای آیتالله خامنهای بود. مرگ او ممکن است به گشایش نسبی فضای سیاسی ایران در صورت انتخاب یک رئیسجمهوری اصلاحطلب بینجامد.
پرسش بزرگ در مورد مرگ رئیسی این است: آیا رئیسی قربانی حوادث طبیعی شده است یا مرگ رئیس دولت ایران «هدفمند» بوده است؟ تاکنون پاسخ رسمی و قطعیای در این مورد وجود ندارد. البته امریکا معتقد است که «آثاری از خرابکاری در این رویداد مشاهده نشده است» و دولت ایران نیز به تاکید از شرایط جوی نامناسب محل سقوط بالگرد سخن گفته است. جواد ظریف، وزیر خارجهی پیشین ایران نیز با اشاره به کهنگی بالگرد رئیسی امریکا را مقصر این رویداد دانسته است. تاکنون اما نشان قابل اتکایی از هدفمند بودن این سقوط در دست نیست.
مرگ این چهرهی مهم سیاست ایران، بسیار واکنشبرانگیز بوده است؛ رهبران جهان مرگ او را تسلیت گفته و همدردی خود را با دولت و مردم ایران اعلام کردهاند. کشورهایی چون پاکستان و هند نیز یک روز را عزای عمومی اعلام کردند تا همبستگی خود را با ایران نشان دهند. البته شماری از منتقدان رئیسی به دورهی حضور او در دادگاههای پرسشبرانگیز دههی شصت اشاره کرده و او را عضو «هیات مرگ» میخوانند.
تلویزیون دیار، رسانهی مستقر در ایالات متحده است که از سوی شماریاز «خبرنگاران در تبعید» افغانستان پایهگذاری شدهاست. اینرسانه هماکنون روی پایگاههای دیجیتال، رویدادهای افغانستان و جهان را به زبانهای فارسی، پشتو و انگلیسی روایت میکند و در نظر دارد تا بهزودی پخش زندهی اینترنتی و ماهوارهای اش را نیز آغاز کند.