دیورند؛ زخمی ناسور و دردناک

در ادامه‌ی ماجراهای بسیار و پیچیده‌ی طالبان با پاکستان، ملا نورالله نوری، وزیر سرحدات و قبایل رژیم طالبان با نشر یک نوار دیداری گفته‌است که مرز رسمی‌ای میان افغانستان و پاکستان وجود ندارد و دیورند، یک خطِ «فرضی» است. این گفته‌های این مقام بلندپایه‌ی طالبان درحالی منتشر می‌شود که – ظاهراً – تنش‌ها میان رژیم طالبان و پاکستان به‌گونه‌ی روزافزونی درحالِ افزایش است. اخیراً رئیس ستادِ ارتش پاکستان گفته‌بود که او جانِ یک پاکستانی را مهم‌تر از کل افغانستان می‌داند و در صورت نیاز کلِ افغانستان را ویران خواهد کرد؛ کاری که البته شماری از آگاهان و منتقدان در پاسخ به آن گفته‌اند که پاکستان چهل سالِ آزگار است که افغانستان را سوخته‌است و ویران کرده‌است. اما کشیده‌شدنِ این مرافعه به‌مرزِ دیورند – که حساس‌ترین مسئله در مناسبات دو کشور از زمانِ تأسیس پاکستان تاکنون بوده‌است – اما می‌تواند اوضاع را بدتر و بدتر کند. افغانستان – و خصوصاً قبایل پشتون در جنوب و شرق افغانستان – از زمان صدارت سردار محمد داوود تاکنون بر پاکستان ادعای ارضی دارند و معتقدند که حدوداً نصفِ خاکِ پاکستان در حقیقتِ حق و سهم افغانستان است.

سردار داوود نخستین کسی بود که تخمِ این ادعا و داعیه‌ی «پشتونستان‌خواهی» را کاشت و تا توانست به داغ بودن و حاد بودن آن افزود یا به‌عبارتی تا توانست در این تنور هیزم افکند. جنجال‌های مرزی او به‌دلیل داعیه‌ی «پشتونستان» با پاکستان به‌جایی کشید که او حتا یک‌بار نیروهای نظامی افغانستان را در حالتِ آماده‌باش قرار داد و افغانستان تا یک قدمی جنگ با پاکستان جلو رفت.

داوود در میانه‌های زمان جمهوری اول به این سیاست ادامه داد، تا زمانی‌که خود متقاعد شد که این ادعا پشتیبانِ بین‌المللی‌ای ندارد و نخواهد داشت و براساس قوانینِ بین‌الملل جدید، افغانستان نمی‌تواند مدعیِ نصفِ خاک پاکستان باشد. اگرچه داوود بعدهای از پاشیدن تخمِ دشمنی میان دو کشور پشیمان شد و سعی کرد رابطه‌ی خود با پاکستان را ترمیم کند، ولی آن‌گاه دگر دیر شده‌بود و زوال داوود هم‌زمان بود با پشتیبانی پاکستان از نیروهای جهادی‌ای که نهایتاً به‌تأسیس طالبان انجامید.

سخن این است که داوود اگرچه خود پشیمان شد، ولی او ماجرایی را شروع کرد که باقی مردم جنوبو شرق افغانستان از آن برنگشتند و تاکنون هم ادعا می‌کنند که پاکستان در حقیقت خاک افغانستان را اشغال کرده‌است.

اگرچه هرگز امکانِ بازگرداندنِ آن خاک از دست رفته در معاهده‌ی دیورند وجود ندارد، ولی داشتن این ادعا و کوبیدن بر این دهل هماره برای مردم افغانستان پُرهزینه و دردآور بوده‌است. گفته‌های وزیر طالبان نشان می‌دهد که آنان نیز به‌رغم رابطه‌ی بسیار خوب خود با پاکستان و «برادری» با آنان، هم‌چنان ادعای مرزی دیورند را کنار ننهاده‌اند و بناست که این قصه‌ی پُرغصه ادامه داشته باشد.