پاسپورت به‌عنوان یکی از مدارک هویتی افراد شناخته می‌شود و این سند کاغذی امکان عبور و مرور بین مرزها را برای اتباع کشورهای متفاوت جهان فراهم می‌کند. هرفردی که این مدرک را دراختیار داشته باشد شهروند کامل کشور خویش به‌حساب می‌آید و یا از حقوق شهروند کشور برخوردار است. در افغانستان اما؛ شهروندان برای به‌دست آوردن این مدرک هویتی برعلاوه‌ی چالش‌های مادی با چالش‌های جانی نیز روبه‌رو هستند.
اخذ پاسپورت در نظام جمهوری با چالش‌های هم‌راه بود ولی نظام طالبان این چالش‌ها را دوبرابر ساخته‌اند. طالبان در طول حاکمیت‌شان چندبار دروازه‌های ریاست عمومی پاسپورت را به‌روی شهروندان افغانستان بنابر دلایلی باز و بسته کرده‌اند.
این رژیم چندی قبل اعلام کرد که متقاضیان می‌توانند با عریضه‌های کاغذی پاسپورت خود را اخذ کنند. طالبان گفته‌اند که جهت ایجاد سهولت برای متقاضیان روند را حضوری کردند اما؛ این اقدام نه‌تنها سهولت را ایجاد نکرد بلکه سبب جان‌باختن و زخمی‌شدن افرادی در نزدیک ریاست پاسپورت شد. هزاران تن به‌شمول زنان و کودکان شب‌های سرد زمستان را سحر می‌کردند تا عریضه‌ی خود را به مسئولین تحویل دهند.
بیش‌تر از دوسال از فروپاشی نظام جمهوری و به‌قدرت رسیدن طالبان در افغانستان می‌گذرد، در این مدت شهروندان این کشور برای اخذ پاسپورت به‌شکل آنلاین ثبت نام می‌کردند و بعد از گذشت ۸ ماه و یا بیش‌تر موفق به‌اخذ پاسپورت می‌شدند.
مقام‌های ریاست عمومی پاسپورت طالبان هفته‌ی گذشته اعلام کردند که متقاضیان می‌توانند با مراجعه به ریاست و با تحویل عریضه به مسوولین به‌شکل حضوری گذرنامهِ خود را اخذ کنند. سردی هوا از یک‌‌سو و بی‌نظمی و هجوم متقاضیان از سوی دیگر سبب شد تا شماری از زنان، کودکان و مردان زخمی و حتا جان ببازند.
کشته و زخمی شدن افراد در پی این اقدام طالبان و عدم مدیریت درست، واکنش‌های گسترده‌ی را میان شهروندان افغانستان و فضای مجازی در پی داشت.
مرسل (نام مستعار) یکی از متقاضیانی‌ست که با خانواده‌ی خود جهت تحویل عریضه‌ی کاغذی به‌ریاست پاسپورت مراجعه کرده بود، او چشم‌دید خود را «وحشت‌ناک و فاجعه‌بار» توصیف می‌کند و در صحبت با پابلیک تربیون وضیعت مردم را چنین بیان می‌کند: «ما د کشوری زندگی می‌کنیم که حتا شهید راه پاسپورت هم می‌شیم امروز چهار زن مُرد صرف بخاطر گرفتن پاسپورت و نمی‌فهمم چقدر زخمی شدن چی قسم دولت بی‌بندوبار است میلیون ها پیسه از پاسپورت جمع آوری میکنن بازم سیستم معیاری نداره و حق مردم رعایت نمی‌کند مثل حیوان کدشان رفتار میکد و با سوته و تفنگ مردم ره می‌زد کجاست حقوق بشر هنوزم چی قسم به زندگی کردن در این کشور امیدوار باشیم؟»
فاطمه (نام مستعار) متقاضی دیگری‌ست که خودش نیز به‌شدت زخم برداشته بود، او چنین می‌گوید: «از وقتی از ریاست پاسپورت خانه آمدیم نمی‌تانم به زندگی عادیم برگردم چون تمام وجودم درد می‌کند، ریاست پاسپورت تبدیل شده بود به راه تورخم. زیر لگد شده دست میده و زخمی بالاخره موفق شدم که عریضه خوده تسلیم کنم و توکن بگیرم اما به قیمت جان جوری‌ام.»
گفتنی‌ست که اتباع افغانستان برای اخذ پاسپورت در حالی زخمی می‌‌شوند و یا جان خود را از دست می‌دهند که پاسپورت افغانستان در سال ۲۰۲۳ بی‌ارزش‌ترین پاسپورت در سطح جهان شناخته شده‌است.
بعد از تلفات انسانی طالبان اعلام کردند که روند تحویل عریضه‌ی کاغذی تا امر ثانی متوقف است و متقاصیان می‌توانند به‌شکل آنلاین ثبت‌نام کنند. این تلفات بی‌توجهی طالبان را در قبال شهروندان افغانستان نشان می‌دهد.
