رهبران کشورهای عضو بریکس، امروز یکشنبه و فردا دوشنبه (۱۵ و ۱۶ سرطان)، در برازیل گردهم میآیند تا دربارهی آیندهی نظم جهانی، اصلاح نهادهای بینالمللی، و همکاریهای اقتصادی گسترده گفتوگو کنند. این نخستین نشست بریکس پس از گسترش این ائتلاف است که اکنون ۱۱ کشور را در بر میگیرد و نیمی از جمعیت جهان و چهل درصد اقتصاد جهانی را نمایندگی میکند.
لوییس ایناسیو لولا دا سیلوا، رییسجمهوری برازیل، در آستانهی این نشست در سخنانی گفت: «در عصر بازگشت حمایتگرایی، این کشورهای نوظهورند که باید مدافع نظم چندجانبه و اصلاح ساختارهای مالی جهانی باشند.» او افزود که بریکس با صدای واحد میتواند خلایی را پر کند که غرب بهجا گذاشته است.
این نشست با غیبت شی جینپینگ، رییسجمهوری چین، که نخستوزیر خود را به جای خود فرستاده، و حضور مجازی ولادیمیر پوتین، رییسجمهور روسیه، که به دلیل حکم بازداشت دیوان کیفری بینالمللی نمیتواند سفر کند، همراه است. با این حال، رهبرانی چون نارندرا مودی، نخستوزیر هند، و سیریل رامافوسا، رییسجمهور افریقای جنوبی، در ریو حاضر خواهند بود.
بریکس که ابتدا در سال ۲۰۰۹ با چهار کشور برازیل، روسیه، هند و چین شکل گرفت، اکنون اعضای جدیدی چون افریقای جنوبی، ایران، عربستان سعودی، امارات، مصر، اتیوپیا و اندونیزیا را نیز شامل شدهاست. این نخستین نشست پس از این گسترش است.
افزون بر بحثهای اقتصادی، تنشهای ژئوپولیتیک از جمله جنگ غزه، بحران ایران و اسراییل، و اصلاح ساختار شورای امنیت سازمان ملل، در دستور کار قرار دارد. بهگفتهی منابع آگاه، تدوین بیانیهی مشترک دربارهی این موضوعات با دشواریهایی مواجه شدهاست.
با وجود این تنوع و اختلافنظرها، بریکس در تلاش است تا حمایت قویتری برای عضویت دایمی کشورهای در حال توسعه، بهویژه برازیل و هند، در شورای امنیت کسب کند. اختلافنظرها دربارهی نمایندگی آفریقا در شورای اصلاحشده همچنان ادامه دارد، اما توافق موقت بر سر حمایت از برازیل و هند حاصل شدهاست.
در حاشیهی این نشست، چین و امارات متحدهی عربی نیز تعهد دادهاند که در طرحی با عنوان «صندوق جهانی جنگلهای گرمسیری» برای حفاظت از جنگلها در کشورهای در حال توسعه سرمایهگذاری کنند.
همزمان، بریکس همچنان سیاستهای یکجانبهگرایانه و تعرفهای دولت ترمپ در امریکا را به باد انتقاد گرفتهاست؛ آنچنانکه در نشست وزرای پیشین نیز از «افزایش غیرموجه تعرفهها و اقدامات حمایتی ناموجه» ابراز نگرانی شده بود.
این نشست، که دهها کشور دیگر نیز برای عضویت یا همکاری با آن اعلام آمادگی کردهاند، نمایانگر ظهور یک قطب جدید قدرت در سیاست و اقتصاد جهانیست؛ قطبی که برخلاف نهادهای غربی، بهدنبال بازتاب منافع جنوب جهانی در ساختارهای جهانیست.