کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان اعلام کرد که در سال جاری میلادی، دست‌کم ۱.۲ میلیون مهاجر افغانستان از ایران و پاکستان به طور اجباری به افغانستان بازگردانده شده‌اند. این سازمان هشدار داد که بازگشت در این مقیاس وسیع می‌تواند موجب بی‌ثباتی بیشتر در وضعیت شکننده‌ی افغانستان شود.
در سال ۲۰۲۳، ایران و پاکستان به صورت جداگانه اقداماتی را برای اخراج اتباع خارجی که به گفته‌ی آن‌ها به صورت غیرقانونی در این کشورها اقامت دارند آغاز کردند و با تعیین ضرب‌الاجل، تهدید به اخراج اجباری کردند. مقامات دو کشور هرگونه هدف‌گیری خاص علیه مهاجران افغانستان را رد کرده‌اند؛ مهاجرانی که برای فرار از جنگ، فقر یا حاکمیت طالبان از کشور خود گریخته‌اند.
بر اساس گزارش این کمیساریا، بیش از نیمی از این بازگشت‌ها از ایران صورت گرفته است. دولت ایران ضرب‌الاجلی برای خروج داوطلبانه‌ی مهاجران غیرقانونی تا ۲۰ مارچ تعیین کرده بود. از ابتدای سال جاری، ایران بیش از ۳۶۶ هزار مهاجر افغانستان، از جمله پناهندگان و افرادی در وضعیت مشابه پناهندگی را اخراج کرده است.
درگیری ۱۲ روزه‌ی ایران با اسرائیل نیز بر شدت بازگشت‌ها افزوده است. تنها در روز ۲۶ جون، ۳۶ هزار و ۱۰۰ مهاجر افغانستان از مرز عبور کرده‌اند.
عارف جمال، نماینده‌ی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در کابل، گفت: «خانواده‌های افغانستان یک‌بار دیگر آواره می‌شوند، در حالی که با اندکی وسایل، خسته، گرسنه و نگران از آینده، وارد کشوری می‌شوند که بسیاری از آن‌ها هرگز در آن زندگی نکرده‌اند.»
وی افزود زنان و دختران به‌ویژه نگران محدودیت‌هایی هستند که ممکن است در زمینه‌ی آزادی رفت‌وآمد و حقوق اولیه مانند آموزش و اشتغال با آن مواجه شوند.
در حالی که بیش از نیمی از مردم افغانستان به کمک‌های بشردوستانه وابسته‌اند، مخالفت‌ها با سیاست‌های طالبان و کاهش گسترده بودجه‌ها موجب کاهش خدمات اساسی از جمله آموزش و بهداشت شده‌است.
محمد موحدی آزاد، دادستان کل ایران، روز شنبه از اتباع خارجی غیرقانونی خواست هرچه سریع‌تر کشور را ترک کنند. به گزارش رسانه‌های دولتی ایران، وی گفت: «اتباع خارجی، به‌ویژه برادران و خواهران افغانستان که سال‌ها میزبان آن‌ها بوده‌ایم، به ما کمک کنند تا افراد غیرقانونی در کوتاه‌ترین زمان ممکن از ایران خارج شوند.»
مقامات ایرانی در ماه اپریل اعلام کرده بودند که از مجموع بیش از ۶ میلیون مهاجر افغانستان در ایران، حدود ۲.۵ میلیون تن به صورت غیرقانونی حضور دارند. علی رضا بیکدلی، دیپلومات ارشد ایران در کابل، از گذرگاه مرزی دوغارون بازدید کرد و وعده‌ی تسهیل روند بازگشت مهاجران افغانستان را داد.
در همین حال، رییس‌الوزرای طالبان در روز عید قربان اعلام کرد که تمام مهاجران افغانستان که پس از سقوط دولت پیشین تحت حمایت غرب از کشور خارج شده‌اند، می‌توانند بازگردند و در امان خواهند بود.
روز شنبه، هیاتی عالی‌رتبه از وزرای حاکمیت طالبان به ولایت هرات سفر کرد تا با مهاجران بازگشتی از ایران دیدار کند. به گفته‌ی حمدالله فطرت، معاون سخنگوی طالبان، در این دیدار وعده داده شد که برای رفع نیازهای فوری بازگشتی‌ها و فراهم‌سازی خدمات و حمایت‌های لازم برای تسهیل ادغام مجدد آن‌ها، اقدامات سریع انجام خواهد شد.
از سوی دیگر، مقامات پاکستانی نیز ضرب‌الاجلی تا ۳۰ جون برای خروج حدود ۱.۳ میلیون مهاجر افغانستان تعیین کرده‌اند و هدف آن‌ها اخراج مجموعاً ۳ میلیون مهاجر افغانستان در سال جاری است.
