پاکستان و ماجرای تجهیزات

روز گذشته، نخست‌وزیر پاکستان، انورالحق کاکر در مصاحبه‌ای تلویزیونی در مورد تجهیزات نظامی به‌جا مانده از «ناتو» و ایالات متحده‌ی آمریکا در افغانستان ابراز نگرانی کرد. به باور او این تجهیزات را نه‌تنها خطری برای پاکستان، بلکه باید خطری برای کل منطقه دانست. او افزود که پاکستان هم‌اینک از ناحیه‌ی این تجهیزات به‌مشکلاتی برخورده‌است و تاثیراتی پذیرفته‌است، و این تاثیر به‌زودترین فرصت دامنه‌اش را تا خاکِ دگر کشورهای منطقه نیز خواهد گسترید. گفته‌های کاکر، حدس‌ و گمان‌های زیادی را، در مورد رابطه‌ی پاکستان با رژیم حاکم در افغانستان،‌ برنامه‌ و راهبُرد پاکستان در مورد افغانستان و امکانِ ادامه‌ی بازی سیاسی دوگانه‌ی این کشور با افغانستان، به‌وجود آورده‌است.

رابطه‌ی خوب دولت پاکستان با رژیم حاکم در افغانستان برای کسی پوشیده نیست و پاکستان بیش‌تر از چهار دهه است که به حمایت، تمویل و پناه‌دهی به گروه‌های «جهادگرا» متهم است، این جهادگراها چنانی‌که در دهه‌های شصت و هفتاد شمسی، همان هفت تنظیم جهادی بودند،‌ در زمان حکومتِ جمهوری نئولیبرال و یورش ناتو، طالبان و گروه‌های نزدیک به آنان همین نقش را پید کردند. اما به‌رغم همین رابطه‌ی نیکو و پُردامنه، دولت پاکستان هرازچندی، تنش‌هایی میان خود و این گروه‌های جهادگرا را گواه بوده‌است. در آخرین مورد، خبر کاهش ۶۶ میلیون دالری صادراتِ افغانستان به پاکستان، نشان‌گر سردی‌ای نسبی در رابطه‌ی رژیم‌های حاکم بر دو سوی دیورند بوده‌است و اکنون که نخست‌وزیر پاکستان به‌صورت آشکار و علنی در مورد تجهیزات نظامی‌ای که همه در اختیار رژیم حاکم بر کابل هستند، هشدار می‌دهد؛ ما به‌راحتی می‌توانیم حدس بزنیم که سردم‌دارانِ کابل، حاضر به هم‌کاری‌ای دوجانبه با پاکستان در امور رسیدگی به این تجهیزات نشده‌اند که اگر می‌شدند، بی‌شک پاکستان این تجهیزات را خطر و مسئله نمی‌دانست. به‌ظاهر چنان است که دولت پاکستان انتظار داشت که این تجهیزات هم دچار همان سرنوشتی شوند که تجهیزات نظامی به‌جا مانده از قشون سرخ و اتحاد شوروی گرفتار آن آمدند؛ انتقال به پاکستان و فروخته شدن به نرخِ «آهنِ کهنه»، اما اکنون که رژیم کابل تن به چنین معامله‌ای نداده و تصمیم بر نگه‌داشت این تجهیزات گرفته‌است و دولت پاکستان از بی‌نصیب ماندن خود از این تجهیزات اطمینان یافته، طبیعی است که به‌گونه‌ی واضح و رُک از خطرهای این تجهیزات نظامی هشدار بدهد.

ضمن این‌که با توجه به سابقه‌ی روی‌کرد سیاسی پاکستان در مورد افغانستان، ما درمی‌یابیم که این کشور در هیچ مقطعی به‌گونه‌ی صادقانه با رژیم‌های حاکم بر افغانستان هم‌کاری نداشته‌است و هماره چشمِ امیدی هم به گروه‌های مخالف رژیم‌های حاکم نگه می‌دارد. تاریخ این بازی دوگانه و بهره‌کشی از مخالفان یک رژیم در مقام گونه‌ای هرمِ فشار بر آن رژیم از سوی پاکستان را می‌توان تا نخستین جمهوری افغانستان عقب بُرد، زمانی را که در ظاهر، رابطه‌ی رژیم سردار محمد داوود با پاکستان در حال گرمی و بهبود بود، ولی در خفا، پاکستان در حال سازمان‌دهی و حمایت گروه‌های مخالف با آن رژیم. این اتفاق در دوره‌هایی از حاکمیت حزب دمکراتیک خلق نیز تکرار شد و در زمان حاکمیت تنظیم‌های جهادی هم ادامه یافت. در دوره‌ی حکومت جمهوری نئولیبرال نیز، یکی از گلایه‌های دایمیِ سیاست‌گران منصب‌دارِ افغانستان از پاکستان همین بود که در میزهای مذاکره یک‌گونه رفتار و سخن گفتن آن‌ها را شاهدیم و در عمل و صحنه‌ی نبرد در دور و نزدیک کشور، گونه‌ی دگر از رفتار و اعمال را. در فراز و فرودهای فراوانی که رابطه‌ی پاکستان با رژیم افغانستان داشته‌است، یک نکته بسیار واضح بوده و آن این‌که پاکستان هرگاه بخواهد، در آنی راهبردش نسبت به افغانستان را تغییر داده و مخالفان رژیم را حمایت خواهد کرد. و با توجه به سابقه‌ی ماهرانه‌ای که در بازی دوگانه در سیاست دارد، نمی‌توان بعید دانست که این کشور بخواهد از تجهیزاتی به‌جا مانده از ناتو در افغانستان نیز بهره‌وری سیاسی کند و آن را تبدیل به هرم فشاری برای اعمال رأی در امور این کشور بکند.