اداره‌ی ملی امتحاناتِ رژیمِ طالبان، دوشنبه (۱۳ سنبله/شهریور) نتایج کانکور سال جاری شمسی را اعلام کرد. براساس نتایج این نهاد، دانشگاه‌های دولتی، ام‌سال بیش‌تر از ۴۴ هزار دانش‌جو پذیرفته‌اند. محمود فرزند عبدالجمیل از ولایت/استان فراه با کسبِ ۳۵۹.۱۶ نمره، فردِ نخست کانکور ام‌سال در کشور شد. به تعقیب او، عباس و عبدالباعث از کابل، هریک با کسبِ ۳۵۷.۴۷ نمره و ۳۵۵.۷۹ نمره در جای‌گاه دوم و سوم قرار گرفته‌اند. اعلام این نتایج بحث‌های فراوانی را پیرامون نظام تحصیلی افغانستان و چگونگی تحصیلات عالی در این کشور دامن زده‌است. از میان اهمِ مباحث طرح‌شده در این زمینه می‌توان به تردیدها در باب سودمندی تحصیلات عالی در افغانستان، نگرانی از دست‌برد گسترده در مضامینِ درسی دانش‌جویان و از همه مهم‌تر؛ جایِ خالی زنان در این نظام اشاره کرد.
از روز روشن‌تر است که تحصیلات عالی در افغانستان را به‌هیچ‌رو و با هیچ معیاری نمی‌توان تحصیلات «معیاری» و «معتبر» انگاشت. مشکلات این نظام تحصیلی از کم‌بود استادانِ کاردان و صاحب‌نظر شروع می‌شود و دایره‌اش را تا فسادهای گونه‌گون مالی و اخلاقی می‌گسترد؛ چندان‌که در این نظام، پایان‌نامه‌ها به‌صورت بسیار پیدا و آشکاری خریدوفروش می‌شوند و کم‌تر درسی را در دانشگاه‌ها – و به‌عنوانِ نمونه، خودِ دانشگاه کابل- می‌توان یافت که برنامه‌ی درسی آن به‌درستی و تا پایان پیش رفته باشد. ضمن این‌که فقر نهاد دانشگاه در این کشور چنان است که هیچ دانشکده و دانشگاهی در دست‌کم سه دهه‌ی اخیر در افغانستان موفق به ایجاد گفتمانی (Discourse) تازه در سطح اجتماعی نشده‌است و نگاه به تحصیل و دانش‌جویی در افغانستان، به‌صورتی گسترده توأم است با جبر و ناچاری و بیش‌تر از آن‌که تلاشی برای یافتن مهارت و خبرگی در حیطه‌ی از دانش باشد، ضرورتی دیوان‌سالارانه و بروکراتیک می‌نماید که باید از سرش گذراند و «سندش» را گرفت. البته از زمان سقوط جمهوری نئولیبرال بدین‌سو ما شاهدِ فروشدِ هرچه بیش‌تر اعتبار بین‌المللی این نظام تحصیلی بوده‌ایم، و از آن‌جا که بیش‌تر بن‌گاه‌ها و مرکزهای تحصیلی و دانشگاهی کشور در واقع از سوی جامعه‌ی جهانی و نهادهای بین‌المللی حمایت می‌شدند، در دوسال گذشته همان حمایت و توجه خارجی به این نظام نیز کنده شود و اینک، ماییم و کهنه‌دلقی کآتش در آن توان زد.
در کنار مسئلهی سودمندی و یا ناسودمندیِ تحصیل عالی و دانشگاهی در افغانستان، نگرانی بعدی در مورد تغییرات گسترده‌ای است که در مضامین و کتاب‌های دانش‌جویان توسط نهادهای وابسته به رژیم آورده شده‌است. بربنیاد گزارش‌هایی که از دانش‌جویانِ ساکن در کابل به پابلیک تریبون رسیده‌است، طالبان به تعداد مضامین دینی دانش‌جویان افزوده‌اند و هنوز هم رضایت خاطر ندارند و در اندیشه‌ی «شرعی‌تر» و «اسلامي‌تر» کردنِ محیطِ دانشگاه‌ها هستند. افزودنِ مضمون‌هایی چون سیرت‌النبی و تجوید و افزودنِ به دفعاتِ تدریس مضمون «ثقافت اسلامی»، در واقع حاشیه‌ی کوچکی است از تغییرات بزرگی که رژیم حاکم در افغانستان می‌خواهد در نظام‌های تعلیمی و تحصیلی کشور بیاورد. بی‌تردید که از این ناحیه، دانش‌های انسانی، بیش‌ترین آسیب‌پذیری را دارند و کم‌ترین دست‌بردی به محتوای آنان به نیتِ «اسلامی» و «شرعی» کردن، می‌تواند ضربه‌ای بسیار جدی به اعتبار و درستی محتوای این مضامین بزند.
اما جای خالی نام‌های دختران در این نتایج را باید مهم‌ترین مسئلهی فرارویِ جامعه‌ی افغانستان دانست. دخترانی که در سال‌های گذشته به‌خوبی استعداد و توانایی‌شان در کسبِ نمرات بلند در این امتحان را ثابت کرده بودند و به‌تکرار موفق به گرفتنِ «بلندترین» نمره‌ی کانکور در کشور شده بودند. دخترانی که از خانواده‌هایی فقیر و طبقات فرودست جامعه بودند و با دشواری‌های بسیار موفق به باز کردنِ راه خویش در این خارستان می‌شدند، شما شاید اسم «شمسیه»، اول نمره‌ی عمومی سال ۱۳۹۹ را به‌خاطر داشته باشید. اما کانکور در افغانستان، دوسال است که از اسم‌های درخشانی چون شمسیه، و یا دقیق‌تر «شمسیه‌ها» خالی است. تکلیف ناروشنِ آموزش زنان در دوسالی که حاکمیت رژیم حاضر در کابل می‌گذرد، از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین مسائل حل‌ناشده‌ی جامعه است. مشکل اما آن‌گاه جدی‌تر می‌شود که عامه‌ی مردم افغانستان، از رژیم هیچ توضیحی در مورد چرایی بسته ماندنِ این مرکزهای آموزشی نمی‌شنوند. آن‌ها می‌خواهند بدانند که نسبتِ این «ممنوعیت» با باورهای دینی آن‌ها و شرع اسلامی چیست، و البته که مقام‌های رژیم در کابل همیشه از توضیح موضع خویش در این مورد طفره رفته‌اند و پاسخ روشنی برای این مشکل ارائه نکرده‌اند. ابهام و ناروشنی‌ای که منتج به نگرانی و بدبینی بیش‌تر مردم در مورد کنش‌های طبقه‌ی حاکم شده‌است.
تلویزیون دیار، رسانه‌ی مستقر در ایالات متحده است که از سوی شماری‌از «خبرنگاران در تبعید» افغانستان پایه‌گذاری شده‌است. این‌رسانه هم‌اکنون روی پا‌ی‌گاه‌های دیجیتال، روی‌دادهای افغانستان و جهان را به زبان‌های فارسی، پشتو و انگلیسی روایت می‌کند و در نظر دارد تا به‌زودی پخش زنده‌ی اینترنتی و ماهواره‌ای اش را نیز آغاز کند.