پاکستان اخیراً ۵۰ کودک افغانستان را که در عملیات‌های قاچاق مرزی به کار گرفته شده بودند، به افغانستان بازگرداند. این اقدام بار دیگر توجه‌ها را به بحران بهره‌کشی از کودکان در یکی از متزلزل‌ترین گذرگاه‌های مرزی جنوب آسیا جلب کرده است.
به گزارش اورشلیم پست، این کودکان، که شامل دختران و پسران نوجوان بودند، طی هفته‌های پسین در حالی بازداشت شدند که در حال انتقال اجناس قاچاقی بین افغانستان و پاکستان بودند. مقامات پاکستانی می‌گویند که این کودکان توسط شبکه‌های مجرمانه برای جابه‌جایی کالاهایی چون سیگرت، وسایل الکترونیکی و مواد مخدر مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند.
اقتصادی که بر دوش کودکان بنا شده است
منابع محلی به اورشلیم پست گفته‌اند که بسیاری از این کودکان از خانواده‌هایی هستند که در نزدیکی نقطه صفر مرزی تورخم زندگی می‌کنند. برخی از آنان، که سن‌شان حتی به ۸ سال هم نمی‌رسد، کوله‌پشتی‌هایی مملو از کالاهای قاچاق را حمل کرده و یا زیر لاری و میان محفظه‌های مخفی پنهان می‌شوند تا از دید ماموران مرزی در امان بمانند.
بر اساس برآوردهای پاکستانی، بیش از 2 هزار کودک افغانستان در قاچاق مرزی درگیرند و روزانه بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ تن از آنان از مرز عبور می‌کنند. برخی از این کودکان حتی ۵ ساله هستند و وزنی معادل ۶ کیلوگرم بار را با خود حمل می‌کنند. کارشناسان هشدار داده‌اند که این کودکان نه تنها برای دستمزدهای ناچیز به کار گرفته می‌شوند، بلکه در معرض خشونت‌های فیزیکی و سوءاستفاده‌های جنسی از سوی شبکه‌های قاچاق نیز قرار دارند.
“این بهره‌کشی سازمان‌یافته است“
عدنان افریدی، افسر ارشد پولیس در ایستگاه لندی کوتل، به اورشلیم پست گفته است که قاچاق کودکان افغانستان در مرز تورخم به‌طور «نظام‌مند» سازمان‌دهی شده و تحت کنترل یک «مافیای قدرتمند افغانستان» انجام می‌شود. وی تاکید کرده است که این شبکه‌ها کودکان را تحت قراردادهای مشخص وادار به حمل کالاهای ممنوعه از جمله سیگرت می‌کنند.
مقامات پاکستانی ابتدا قصد داشتند این کودکان را بر اساس ماده‌ی ۱۴ قانون اتباع خارجی پاکستان تحت پیگرد قانونی قرار دهند، اما با مداخله‌ی بزرگان قبایلی، این طرح کنار گذاشته شد و کودکان به افغانستان تحویل داده شدند.
افریدی هشدار داده است که اگر این کودکان بار دیگر به‌طور غیرقانونی از مرز عبور کنند، با پیامدهای سخت قانونی مواجه خواهند شد.
مرزی که هیچ حفاظتی برای کودکان ندارد
تورخم، که در ۵۴ کیلومتری غرب پیشاور و ۱۸۴ کیلومتری شرق کابل قرار دارد، یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های بازرگانی، مسافرتی و مهاجرتی بین دو کشور است. اما در عین حال، به دلیل بسته‌شدن‌های مکرر، خشونت‌های مرزی و بحران‌های انسانی، به کانونی برای سوءاستفاده از کودکان تبدیل شده است.
اقبال خان افریدی، یکی از فعالان اجتماعی محلی، به اورشلیم پست گفته است که کودکان قاچاقبر در صورت گیر افتادن، مجبور می‌شوند شب را در جاده‌ها، بازارها یا اطراف هوتل‌ها سپری کنند، جایی که خطرات بیشتری تهدیدشان می‌کند. به گفته‌ی وی، برخی از این کودکان هنگام مخفی شدن زیر کامیون‌ها زخمی شده یا جان خود را از دست داده‌اند.
عبدالغنی شینواری، یکی از بزرگان قبایلی، تاکید کرده که سقوط کودکان از موترهای سنگین و مرگ آن‌ها، پدیده‌ای رایج است. او بازگرداندن این ۵۰ کودک را نخستین موفقیت بزرگان قبایلی در مقابله با این بحران دانسته است.
دختران افغانستان؛ قربانیان خاموش قاچاق مرزی
ماریه حیدری، فعال حقوق کودکان در کابل، به اورشلیم پست گفته است که فقر، سقوط نظام آموزشی و فقدان حمایت‌های اجتماعی، دختران افغانستان را به‌شدت آسیب‌پذیر کرده است. وی خاطرنشان کرده که قاچاق کودکان در افغانستان یک تراژدی نادیده‌گرفته‌شده است. او افزود: «سربازگیری از کودکان در سراسر جهان رخ می‌دهد، اما افغانستان تنها کشوری است که در آن، کودکان بی‌گناه برای قاچاق کالا قربانی می‌شوند—و آن هم فقط در برابر یک دالر.»
حیدری هشدار داده است که اگر این روند ادامه یابد، بسیاری از این کودکان در آینده هدف جذب گروه‌های افراطی قرار خواهند گرفت و این چرخه‌ی بهره‌کشی و بی‌ثباتی بیش از پیش عمیق‌تر خواهد شد.
وی همچنین اشاره کرده که فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی در افغانستان به‌شدت کاهش یافته است و کمک‌های بشردوستانه پس از خروج نیروهای امریکایی متوقف شده است، در نتیجه، کودکان افغانستان بیشتر از هر زمان دیگری بی‌دفاع شده‌اند.
فقر، حلقه‌ی مفقوده‌ی این بحران
سجاد ترک‌زی، کارشناس مسائل افغانستان در اسلام‌آباد، قاچاق کودکان در تورخم را نتیجه‌ی مستقیم فقر دانسته و معتقد است که بحران، فراتر از بازگرداندن چند کودک است. او می‌گوید: «این کودکان با بدن‌های نحیف و شکم‌های گرسنه، مجبور می‌شوند برای درآمدی ناچیز، کالاهای مورد تقاضا را جابه‌جا کنند. اما بازگرداندن ۵۰ کودک افغانستان به کشورشان، تنها یک قطره در اقیانوس این بحران است.»
وی تاکید کرده که هیچ دولت افغانستان، چه در گذشته و چه اکنون، گام‌های جدی برای حل این مسئله برنداشته است.
به گفته‌ی ترک‌زی، ایجاد مراکز آموزش فنی در مناطق مرزی می‌تواند راهکاری عملی باشد، اما دولت طالبان توان اجرای چنین طرح‌هایی را ندارد. وی افزود: «این کودکان، قربانی دهه‌ها جنگ و بی‌ثباتی در افغانستان هستند. متاسفانه، حاکمیت کنونی طالبان هم قادر به تغییر سرنوشت آن‌ها نیست.»
آینده‌ای مبهم برای کودکان افغانستان
عمران تککر، فعال حقوق کودک در پیشاور، معتقد است که خط مرزی پاکستان-افغانستان به کانونی برای استثمار کودکان تبدیل شده است و بدون مداخله‌ی جهانی، این بحران ادامه خواهد یافت.
وی هشدار داده است که برخی از این کودکان نه تنها به قاچاق کالا، بلکه به حلقه‌های خطرناک‌تر از جمله باندهای جرایم سازمان‌یافته کشیده می‌شوند. او می‌گوید: «قاچاق و بهره‌کشی از کودکان در مرز افغانستان-پاکستان همچنان ادامه دارد و فقدان ثبات اقتصادی و ضعف نظام‌های حفاظتی، هزاران کودک را در معرض خطر قرار داده است.»
او از نهادهای جهانی مانند یونیسف خواسته است که نقش فعال‌تری در حمایت از کودکان افغانستان ایفا کنند و دسترسی بیشتری به مناطق مرزی برای ارائه کمک‌های بشردوستانه داشته باشند.
در مقابل، یک مقام ارشد وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان به اورشلیم پست که نخواست نامش فاش شود، گزارش‌ها درباره‌ی قاچاق کودکان را رد کرده و آن را صرفاً «کار»، توصیف کرده است.
وی در گفت‌وگو با اورشلیم پست گفته است: «این کودکان گدایی نمی‌کنند؛ آن‌ها به سختی کار می‌کنند تا خانواده‌هایشان را تامین کنند.»
با این حال، او اذعان داشته که این کودکان در معرض سوءاستفاده‌های شبکه‌های مجرمانه قرار دارند. اما در عین حال تاکید کرده که کار کودکان پدیده‌ای جهانی است و نباید تنها در افغانستان به آن پرداخته شود.
اکنون، با تداوم بحران اقتصادی و غیاب حمایت‌های جهانی، به نظر می‌رسد که این کودکان همچنان قربانی یک چرخه بی‌پایان از فقر، بهره‌کشی و ناامیدی باقی خواهند ماند.
