کاخ سفید پس از پایان مذاکرات ریاض، در بیانیهای اعلام کرد که طرفین برای «تضمین کشتیرانی ایمن، حذف استفاده از زور، و جلوگیری از بهرهبرداری نظامی از کشتیهای بازرگانی» در دریای سیاه به توافق رسیدهاند. این توافق اما از نظر روسیه، مشروط به لغو برخی تحریمها از سوی غرب است و اوکراین میگوید که هنوز ابهامات زیادی، از جمله «مسئولیت نقضهای احتمالی» باقی مانده است.
این دستاورد پس از سه روز مذاکرات جداگانهی امریکا با نمایندههای روسی و اوکراینی بهدست آمده و در این مدت، نمایندههای این دو کشورِ در حال جنگ بهطور مستقیم همدیگر را ندیدهاند. با این حال، بسیاری از جزئیات این توافق هنوز مشخص نیست و کرملین اجرای آن را مشروط به لغو برخی تحریمهای غربی اعلام کردهاست.
در همینحال، ، دانلد ترمپ، رییسجمهوری امریکا از این توافق ابراز خوشبینی کرده و گفت: «ما در حال پیشرفت زیادی هستیم.» او اما از ارائهی جزئیات بیشتر خودداری کرد.
از سوی دیگر ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهوری اوکراین نیز این مذاکرات را «گامهای درستِ اولیه» برای پایان دادن به جنگ و دستیابی به صلح پایدار توصیف کرد. او در نشست خبری خود تاکید کرد که این تلاشها، هرچند ابتدایی، میتوانند به آتشبس کامل منجر شوند، اما هشدار داد که ابهامات زیادی، از جمله «مسئولیت نقضهای احتمالی» باقی مانده است.
در مقابل، کرملین شروط سختی برای اجرای توافق تعیین کردهاست. سرگئی لاوروف، وزیر خارجهی روسیه، اعلام کرد که مسکو برای «احیای توافق دریای سیاه» آماده است، مشروط بر اینکه منافع این کشور تضمین شود.
کرملین مشخصاً خواستار لغو تحریمها علیه بانک کشاورزی روسیه و دیگر نهادهای مالی مرتبط با بازرگانی خوراک و کود کشاورزی، بازگشت این نهادها به سیستم پرداخت بینالمللی سویفت، و رفع محدودیتها بر صادرات سازوبرگهای کشاورزی و کشتیهای حامل محصولات خوراکی شده است.
کاخ سفید نیز در پاسخ اعلام کرد که به بازگرداندن دسترسی روسیه به بازارهای جهانی برای صادرات کشاورزی و کاهش هزینههای بیمهی دریایی کمک خواهد کرد.
اما زلنسکی با لغو تحریمها مخالفت کرده و آن را تضعیفکنندهی موضع اوکراین دانستهاست.
قابل یادآوری است که توافق سال ۲۰۲۲ برای صادرات امن غلات از دریای سیاه پس از خروج روسیه در سال ۲۰۲۳ از آن، متوقف شد. مسکو در آن زمان مدعی بود که موانع صادرات خوراک و کودش برطرف نشده و محدودیتهای بیمه و حملونقل، به بازرگانی محصولات زراعتی این کشور آسیب زده است.
اوکراین نیز در آن وقت، روسیه را به تاخیر در بازرسی کشتیها و نقض توافق متهم کرد. پس از لغو توافق، حملات روسیه به بنادر جنوبی اوکراین و انبارهای غلات شدت گرفت.
توافق کنونی نیز بر بازرسی کشتیهای بازرگانی برای جلوگیری از استفادهی نظامی آنها تاکید دارد، اما اختلافات بر سر شروط و تحریمها همچنان مانع بزرگی است.
علاوه بر موضوع دریای سیاه، طرفین برای توسعهی اقداماتی جهت اجرای توافق پیشین میان ترمپ، زلنسکی و پوتین برای ممنوعیت حملات به زیرساختهای انرژی در هر دو کشور به تفاهم رسیدند. کرملین فهرستی از تاسیسات مشمول این توقف منتشر کرده و هشدار داده که در صورت نقض، هر طرف میتواند از توافق خارج شود.
با این حال، حملات متقابل با پهپاد و موشک همچنان ادامه دارند؛ از جمله حملهی اوکراین به خط برق نیروگاه هستهای روستوف و ایستگاه گاز سواتوو در لوهانسک، و شلیک ۱۳۹ پهپاد و یک موشک توسط روسیه به هفت منطقهی اوکراین در شب گذشته که چندین مجروح بر جای گذاشت.
موضوعاتِ دیگر مورد اختلاف
یکی دیگر از مسائل مهم مورد اختلا، نیروگاه هستهای زاپوریژیا است که از ابتدای جنگ تحت کنترل روسیه قرار دارد. مسکو هرگونه واگذاری را رد کرده، در حالی که ترمپ پیشنهاد انتقال مالکیت نیروگاههای اوکراینی به امریکا برای «امنیت بلندمدت» را مطرح کرده است.
از سویی هم، رستم اومروف، وزیر دفاع اوکراین، استقرار کشتیهای جنگی روسیه در غرب دریای سیاه را تهدیدی برای امنیت ملی و نقض تعهدات خواند و حق دفاع را برای کشورش محفوظ دانست. با این حال سرنوشت این نیروگاه هنوز قطعی نشدهاست.
هرچند این توافقات نشانههایی از پیشرفت دیپلوماتیک را نشان میدهند، اما شروط سخت روسیه، مخالفت اوکراین با لغو تحریمها، و ادامهی حملات نظامی، دستیابی به صلح جامع یا حتی آتشبس پایدار را با چالش مواجه کرده است.
ایالات متحده همچنین متعهد به تسهیل تبادل اسرای جنگی، آزادی افراد ملکی، و بازگشت «کودکان اوکراینی منتقلشده بهزور» شده است. با وجود خوشبینی مقامات، از جمله کریل دمیتریف، فرستادهی پوتین، که آن را گامی برای امنیت خوراک جهانی خواند، برخی کارشناسان معتقدند که مسیر پیش رو همچنان «پر از ابهام و پیچیدگی» است.