برخی از فعالان مدنی افغانستان در اسلام‌آباد، در بیانیه‌ای به مناسبت روز جهانی زبان مادری گفته‌اند که «تهدیدها علیه زبان‌های مادری» در افغانستان و منطقه «به‌طور فزاینده‌ای» در حال گسترش اند.
آن‌ها تاکید کرده‌اند که در افغانستان، زبان فارسی و دیگر زبان‌های بومی با خطر «حذف و تضعیف سازمان‌یافته» مواجه‌اند.
آن‌ها در نشستی همچنین خواستار «حفاظت و ترویج» زبان‌های مادری در افغانستان، مقابله با تبعیض زبانی، حق آموزش به زبان مادری در تمامی سطوح تحصیلی و «مستندسازی» زبان‌های در معرض خطر شدند.
این فعالان افزوده‌اند که «نابودی» یک زبان به معنای «نابودی» یک فرهنگ و ملت است و سکوت در برابر «این وضعیت»، آینده‌ی افغانستان را با «بحران هویتی» مواجه خواهد کرد.
در بیانیه‌ی این فعالان، از سازمان‌های بین‌المللی، دولت‌ها، رسانه‌ها و نهادهای مدافع حقوق بشر نیز خواسته شده که در برابر تبعیض زبانی با «جدیت» از حقوق زبانی اقوام و ملیت‌های مختلف افغانستان حمایت کنند،
روز جهانی زبان مادری در سال ۱۹۹۹ میلادی از سوی یونسکو برای حفاظت و ترویج زبان‌های مادری و حمایت از «تنوع زبانی و فرهنگی» در جهان نام‌گذاری شد. در افغانستان بر اساس منابع مختلف، بیش از ۳۰ زبان صحبت می‌شود. در واپسین قانون اساسی این کشور، دری (فارسی) و پشتو، زبان‌های رسمی این کشور معرفی شده، اما زبان‌های دیگری مانند ازبیکی، ترکمنی، بلوچی، پشه‌ای، نورستانی و غیره نیز گویندگان زیادی دارند.
این نگرانی‌های فعالان مدنی در حالی ابراز می شوند که طالبان بارها به اجرای سیاست‌های زبانی «قوم‌محور» در افغانستان متهم شده‌است. باور شماری این است که طالبان صرفاً به ترویج «ارزش‌های یک قوم» در افغانستان خدمت می‌کند.
چنان‌چه این گروه در ۹ دلو ۱۴۰۳، فارغان زبان‌های ازبیکی و ترکمنی را از ثبت نام برای شرکت در امتحانات بست‌های دولتی منع کرد. این گروه همچنان در ۱ میزان ۱۴۰۱ لوحه‌ی دانشگاه تخار را که به زبان‌های فارسی، پشتو، انگلیسی و ازبیکی نوشته شده بود، پایین کشید و لوحه‌ی دیگری صرفاً به زبان‌های پشتو و انگیسی نصب کرد.
حذف زبان فارسی و دیگر زبان‌های افغانستان (به جز پشتو) از تابلوها، لوایح و مکتوب‌های رسمی دولتی، بارها از سوی مردم انتقاد شده‌است.
طالبان اما همواره اتخاذ سیاستی «قوم‌محور» در قبال زبان‌ها را رد کرده است. با این‌حال، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی این گروه، در ۳ سرطان ۱۴۰۲، در واکنش به اتهام‌ها در خصوص رویکردهای قومی این حاکمیت، گفت: «از نظر محاسبه، اکثریت مردم افغانستان پشتون هستند.» سخنی که به باور بسیاری، تاییدی بر گرایش‌های تباری در ساختار قدرت این گروه است.
