با محدودیت‌های شدید طالبان بر زنان در افغانستان، یک دانشجوی ایرانی در اسکاتلند پروژه‌ای را برای حفظ و نمایش آثار هنری زنان افغانستان راه‌اندازی کرده‌است.
مهتاب کرمی، دانشجوی کالج هنر در دانشگاه داندی، در حال ایجاد یک آرشیف دیجیتال از آثار هنری زنان افغانستان در دو دهه‌ی گذشته است. این آرشیف به هدف حفظ و نمایش دائمی این آثار در سطح جهانی راه‌اندازی شده تا فارغ از سرنوشت نسخه‌های فیزیکی، همواره در دسترس باشد.
این در حالی‌ست که از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، بیان هنری زنان افغانستان به‌شدت محدود شده است. بسیاری از نقاشی‌ها، طراحی‌ها و دیگر آثار هنری زنان از بین رفته یا از نمایش عمومی حذف شده‌اند. با توجه به این شرایط، کرمی بیش از ۱۵۰ اثر هنری را در قالب عکس و اسناد گردآوری کرده و این تعداد در حال افزایش است.
او در این باره می‌گوید: «این یک مسئله‌ی بسیار معاصر است. هنر می‌تواند به‌عنوان شکلی از مقاومت مورد استفاده قرار گیرد و هنرمندان زن همچنان به دنبال راه‌هایی برای ادامه‌ی فعالیت‌های هنری خود، علی‌رغم محدودیت‌های موجود، هستند. در برخی از کشورهای خاورمیانه، مسیرهای مشخصی برای این امر وجود دارد، اما در افغانستان امروز چنین مسیری به‌وضوح تعریف نشده است.»
علاوه بر محدودیت‌های اعمال‌شده بر هنر زنان، آموزش دختران نیز به‌طور گسترده متوقف شده است. سازمان یونسکو گزارش داده که در سه‌سال پسین، ۱.۴ میلیون دختر «به‌طور عمدی» از تحصیل محروم شده‌اند.
کرمی می‌افزاید: «هنرمندان زن پیش از بازگشت طالبان در حال شکوفایی بودند، اما حتی در آن زمان نیز زنان ساکن مناطق روستایی برای نمایش آثار خود با مشکلاتی روبه‌رو بودند. حالا که طالبان دختران را از آموزش منع کرده، دیگر هیچ مسیر مشخصی برای رشد آن‌ها به‌عنوان هنرمند وجود ندارد.»
این پروژه که با حمایت مالی شورای تحقیقات هنر و علوم انسانی بریتانیا انجام می‌شود، آثار هنری زنان افغانستان را با آثار زنان هنرمند در کشورهای دیگر خاورمیانه، از جمله ایران، عراق و مصر، مقایسه خواهد کرد.
کرمی با استفاده از ارتباطات خود در دنیای هنر، علاوه بر گردآوری تصاویر و اطلاعات آثار، با برخی از هنرمندان نیز مصاحبه خواهد کرد تا وضعیت آن‌ها و موانع موجود را به ثبت برساند. این آرشیف همچنین شامل آثار هنرمندانی خواهد بود که در تبعید به فعالیت خود ادامه داده‌اند.
او قصد دارد در مجموع ۵۰۰ اثر هنری را مستندسازی کرده و بدین ترتیب، یک مرجع دائمی برای بررسی و مطالعه‌ی آثار زنان هنرمند افغانستان ایجاد کند.
کرمی در مورد اهمیت این پروژه می‌گوید: «من احساس زنان افغانستان را درک می‌کنم –ترس و ناامنی– اما بسیاری از آن‌ها همچنان می‌خواهند از هنر به‌عنوان ابزاری برای مقاومت و ابراز هویت خود استفاده کنند. آن‌ها می‌خواهند به دنیا نشان دهند که وجود دارند و حرفی برای گفتن دارند. این پروژه فرصتی است تا آثار آن‌ها دیده شود و در تاریخ هنر باقی بماند.»
به باور او، گفت‌وگو با این هنرمندان نه‌تنها باعث حفظ آثارشان می‌شود، بلکه آگاهی جهانی را نسبت به وضعیت دشوار زنان افغانستان افزایش می‌دهد. او تاکید می‌کند که حذف زنان از عرصه‌ی هنر، حذف آن‌ها از تاریخ است و نباید اجازه داد این آثار و خالقان‌شان فراموش شوند.
این ابتکار در حالی اجرا می‌شود که محدودیت‌های طالبان بر زنان افغانستان با گذشت هر روز «شدیدتر» می‌شوند.
