نشریهی دیپلمات در مطلبی تازه نوشتهاست که نزدیکی ایران با طالبان در کنار مزایای اقتصادی به دوطرف، تهدیدهایی را به همراه دارد. به گفتهی این نشریه، ایران ممکن است از این روابط برای گسترش حضور خود در افغانستان و حتی انتقال نیروهای شبهنظامی «لشکر فاطمیون» به این کشور استفاده کند. علاوه بر این، ایران ممکن است از این مسیر برای فرار از تحریمهای بینالمللی و توسعهی روابط بازرگانی با چین بهرهبرداری کند.
نشریهی دیپلمات در این مطلب افزودهاست که ایران در حال حاضر در دورهای از «بازنگری استراتژیک» قرار دارد که ناشی از بحرانهای اقتصادی و انرژی و همچنین تحولات اخیر در منطقه، از جمله وقایع سوریه و تضعیف حزبالله لبنان است. در این شرایط، ایران «بهطور جدی» در تلاش است تا روابط خود را با طرفهایی مانند روسیه و دیگر اعضای گروه بریکس و همچنین طالبان افغانستان تقویت کند.
دیپلمات افزوده است که ایران در این دوره «بهطور ویژه» به افغانستان توجه نشان دادهاست. این توجه از جمله در سفر اخیر عباس عراقچی، وزیر امور خارجهی ایران، به کابل نمود یافتهاست که نخستین سفر رسمی یکمقام بلندپایهی ایرانی به افغانستان پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال 2021 به شمار میرود. این سفر که طی آن عراقچی تلاش کرد تا مشکلات و اختلافات با طالبان را برطرف کند، به باور دیپلمات، نشانگر میل ایران برای تقویت روابط سیاسی و اقتصادی با طالبان است.
این نشریه همچنین خاطرنشان میکند که پس از تصرف افغانستان توسط طالبان در 2021، ایران ابتدا به شدت از تغییرات سیاسی استقبال نکرد، اما در عین حال از دستاوردهای طالبان در مقابله با ایالات متحده به نوعی حمایت کرد. به رغم این حمایتها، ایران دولت طالبان را به طور رسمی به رسمیت نشناخت و علت آن را «همهشمول نبودن» دولت طالبان عنوان کرد که به نگرانیهای ایران در خصوص حقوق شیعیان اشاره داشت. در این راستا، دیپلمات مینویسد که ایران سعی کرد به سرعت از وضعیت موجود استفاده کرده و تا حد ممکن بر روابط خود با طالبان تاثیر بگذارد.
در ادامه، دیپلمات افزوده است که پس از یک دوره تنشهایی میان ایران و طالبان، به ویژه در خصوص مسائل مرزی و حقوق آبی مانند محدودیتهایی که طالبان در استفاده ایران از دریای هلمند اعمال کرده است، ایران در سال 2023 تصمیم به برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با افغانستان گرفت.
در سال 2024، ایران و طالبان وارد مذاکراتی برای تقویت همکاریهای اقتصادی شدند. دیپلمات مینویسد که ایران با ارائهی توافقات جدیدی، مانند استفاده از بندر چابهار برای صادرات افغانستان و تقویت روابط ریلی، تلاش کرد تا روابط بازرگانی خود را با افغانستان گسترش دهد. این اقدامات موجب رشد سریع بازرگانی دو کشور در سال 2024 شد.
با این حال، دیپلمات اشاره میکند که هرچند نزدیکی ایران به طالبان میتواند مزایای اقتصادی برای هردوطرف به همراه داشته باشد، اما این روابط خطرات خاص خود را نیز دارد. ایران ممکن است از این ارتباطات بهعنوان فرصتی برای گسترش نفوذ خود در افغانستان استفاده کرده و حتی به انتقال نیروهای شبهنظامی «لشکر فاطمیون» به این کشور مبادرت ورزد. علاوه بر این، ایران میتواند از این موقعیت برای دور زدن تحریمهای بینالمللی و گسترش روابط تجاری با چین بهرهبرداری کند، که این امر میتواند به تنشهای جدید در منطقه دامن بزند و تبعات گستردهای برای امنیت منطقه و مناسبات بینالمللی به همراه داشته باشد.
به گزارش دیپلمات، ایران دست کم از سال 2012، به ویژه در سوریه درگیر فعالیتهای نظامی با همکاری شهروندان شیعهی افغانستان (از جمله هزارهها) در قالب گروههای شبهنظامی تحت حمایت سپاه پاسداران از جمله «لشکر فاطمیون» بوده است. مشارکتی که همواره به نگرانیهای شدید در مورد «تقویت تنشهای فرقهای» در افغانستان دامن زدهاست.
«لشکر فاطمیون» با کاهش درگیریها در سوریه و عراق، با تغییرات قابل توجهی در نقش و استقرار خود در خاورمیانه مواجه شدهاست و پیشاز این نیز گزارشهایی مبنی بر انتقال تعدادی از اعضای آن به افغانستان منتشر شده است.
این مطلب در حالی نشر میشود که روابط ایران و طالبان بهرغم پیچیده و محتاطانه بودن، به طور تدریجی به سمت همکاریهای گستردهتری پیش رفتهاست.